Behalve onderwerpen kon DWDD ook mensen groot maken

„Neeeeeeee, niet DWDD! Mijn lievelingsprogramma allertijden. Heb mijn carrière daar voor het grootste deel aan te danken! Matthijs je bent de beste. Echt kut dit”, twitterde tv-persoonlijkheid en paardenvlogger Britt Dekker nadat bekend werd dat het tv-programma De Wereld Draait Door ermee stopt. Voor Britt Dekker – de „adoptiefdochter van DWDD”, zoals van Nieuwkerk haar ooit omschreef – was DWDD een eyeopener op meerdere fronten legt ze door de telefoon uit. „Ik maakte al programma’s voor RTL 5, maar toen ik bij DWDD aanschoof, kreeg ik opeens allemaal voorstellen van andere programmamakers.”

Lees ook: Niet alle DWDD-gasten denken gelukzalig terug

Er was een chemie tussen haar en Van Nieuwkerk, vindt Dekker. Het is voor haar geen probleem dat ze in de eerste programma’s werd neergezet als iemand die geen bekende Surinamers wist op te noemen. Ook de slotvraag van Van Nieuwkerk, „Noem eens een bekende Engelsman?”, stoorde haar niet. „Hij had gelijk hoor, mijn algemene kennis was niet best. Ik kwam toen ik daar voor het eerst zat net uit de klei en wist weinig. Door DWDD heb ik juist heel veel geleerd.”

Verheffen

DWDD had veel weg van een cultuurprogramma dat wilde verheffen. Behalve onderwerpen kon het programma ook mensen groot maken, zoals Dekker. Niet iedereen kwam daar overigens even goed mee weg. Vooral in het onderdeel ‘de TV-draait door’ werd menigeen gepakt op uiterlijk, spraakverwarring of een onhandige opmerking. Er was weinig oog voor de impact op het persoonlijke vlak van hen die voor paal waren gezet. Schoonheidsprijzen verdiende het programma evenmin voor bijvoorbeeld Martin Simeks uitlatingen over „zwartjes” of deze week nog Hugo Borst over de toekomst van Ilse DeLange als oude vrouw.

Dat gewoon een week over WikiLeaks werd gepraat was interessant

Alexander Klöpping directeur Blendle

Toch wordt het programma vooral geprezen door het enthousiasme dat het wist over te brengen, vooral op het gebied van cultuur en wetenschap. Een mooi voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld Özcan Akyol. Hij is naar eigen zeggen „gezegend” door het programma, al begreep hij dat pas achteraf. In 2012 kwam hij vertellen over zijn debuutroman Eus. In de week na zijn gesprek verkocht hij maar liefs tienduizend boeken en was hij in één klap een bestsellerschrijver. „De uitgever kon er niet tegenop drukken. DWDD heeft mij gemaakt als schrijver’’. Het programma maakte van hem ook een tv-maker. Waarom sloeg hij zo aan, meteen al die eerste keer? „Tja, ik denk dat ik ongepolijst overkwam. Ik zei spraakmakende dingen, ik was openhartig, en ik heb die me-against-the-world-mentaliteit. Dat leverde pure televisie op.”

Akyol was niet de enige schrijver die dankzij DWDD meerdere drukken van zijn boek kon wegzetten. Boekverkopers en uitgevers waren maandelijks verzekerd van extra verkopen dankzij het etiket ‘DWDD-boek van de maand’. Het CPNB, de organisatie die het Nederlandse boek promoot, twitterde dan ook dat Van Nieuwkerk met zijn programma de leescultuur had veranderd. „Tegen de stroom van ontlezing in liet hij zien wat de meerwaarde van boeken is, waardoor bij de kijker het gevoel ontstond dat lezen cool of hip is”, legt woordvoerder Job Jan Altena uit. Een redacteur van een uitgeverij stelde zelfs voor dat er een boekenbon moest komen met het hoofd van Van Nieuwkerk erop.

Ik kreeg ook ruimte om bijvoorbeeld een abstract filmpje te maken

Sander van de Pavert LuckyTV

Het enthousiasme van de boekhandelaren zorgde voor een zogeheten ‘jubelcultuur’: de kritische recensent had het nakijken nu de stimulerende boekhandelaar het voortouw had. Cijfers over boekenverkoop door de jaren heen wijzen dat al uit. Akyol: „DWDD heeft vele boekhandels overeind gehouden. Ik denk dat ze bij de CPNB wel in paniek zijn nu het programma verdwijnt.”

Lees ook: De romans moeten inschikken

Op de vraag of DWDD meewerkte aan een bestsellercultuur en vervlakking, kan Altena kort zijn: „Nee, integendeel. De boeken die aandacht kregen waren juist zeer uiteenlopend en in de slipstream van al die titels profiteerden ook tal van andere titels door de gang naar boekwinkel of bibliotheek.” Akyol vindt de suggestie van een ontstane bestsellercultuur irritant: „Dat is een giftig narratief van puriteinen die niet eens de veters van Matthijs mogen strikken. Matthijs maakte boeken weer sexy. Wees blij dat hij zijn verantwoordelijkheid serieus neemt en de populariteit van zijn programma gebruikt om schrijvers uit te nodigen en een boekenpanel op te richten.”

Ik schrei bittere tranen als de aandacht voor wetenschap op tv nu verdwijnt

Vincent Icke sterrenkundige

Eenzelfde volksverheffende functie had DWDD voor de muziek, waar menig band in één minuut zich kon positioneren, waar ruimte was voor niet alleen pop, maar ook voor klassieke muziek. De vrijdag overleden Reinbert de Leeuw schoof menigmaal aan en John Cage z’n compositie 4.33 bereikte dankzij De Leeuw in DWDD een groot publiek.

Ook voor de wetenschap gold die verheffingsfunctie, denkt Vincent Icke. Vanuit een kapotte auto vertelt hij door de telefoon dat het programma niet veel veranderde voor de academische wereld, maar dat je merkte dat de „slagkracht merkbaar was op het dagelijks leven. Een voorbeeld: ik was met mijn stiefzoon in een bouwmarkt en daar zegt opeens een man tegen mij: ik ken jou. Waarna hij zijn maat gaat uitleggen wat ik heb verteld over het zwarte gat.” DWDD bracht de mogelijkheid om over wetenschap te praten en vragen te stellen, vindt Icke, en hij “schreit dan ook bittere tranen als de aandacht voor wetenschap op tv nu verdwijnt”. Persoonlijk veranderde er niet veel voor hem, behalve dan dat hij en collega’s soms met een „onzichtbare toga” over straat liepen omdat meer mensen je zagen als een vertegenwoordiger van de wetenschap.

Plompe Willie

Alexander Klöpping, die bij DWDD veelvuldig over gadgets en internetvernieuwing kwam praten en DWDD University-programma’s had over Silicon Valley, zegt: „Ik heb dankzij het programma zoveel kansen gehad, ik kan me niet voorstellen hoe het anders was gelopen.” Wat Klöpping het meest aanspreekt is dat er niet alleen een platform kwam voor technologie maar ook voor de maatschappelijke impact ervan. „Dat er gewoon een week lang elke avond over WikiLeaks werd gesproken, was interessant. Het voelde alsof er een strijd was waarbij de nerds opeens de overhand gingen krijgen.” Ook de door hem opgezette nieuwsservice Blendle kon dankzij DWDD groot worden. „Doordat ik een bekende kop werd, gingen er deuren voor me open bij ceo’s, ik kan mensen spreken die ik interessant vind – alles wat ik doe heeft een opkontje gekregen dankzij DWDD”.

Lucky TV

Iets vergelijkbaars geldt voor montagekunstenaar Sander van de Pavert, die al vijftien jaar het programma afsluit met Lucky TV: verknipte tv-fragmenten die hij – vaak met toegevoegde stemmetjes - vervormt tot geestige filmpjes, met als bekendste die waarin onze koning metamorfoseert in de plompe Hagenees Willie, die met frisse tegenzin zijn ceremoniële werk doet.Wereldwijde aandacht kreeg hij in 2016 voor het filmpje waarin de presidentskandidaten Clinton en Trump het duet ‘The Time of My Life’ liet zingen. „Ik denk dat mijn filmpjes het zonder DWDD ook wel gered hadden, maar het programma gaf me de kans om te experimenteren voor een enorm publiek. Willy werd een volksheld, maar ik kreeg ook alle ruimte om bijvoorbeeld een abstract filmpje te maken over een yogaleraar.” Lucky TV bestond al vóór DWDD, als onderdeel van de cabareteske talkshow VARA Laat/ VARA Live (2003-2005) , maar de rubriek kreeg pas brede bekendheid toen dat programma werd omgebouwd tot DWDD.

Heb mijn carrière daar echt aan te danken. Matthijs, je bent de beste, echt kut dit

Britt Dekker tv-persoonlijkheid

Schrijver Özcan Akyol wordt wel genoemd als opvolger van Van Nieuwkerk. Gaat hij het doen? „Ik heb al vaker gezegd: nee, dat is niets voor mij. Het is slopend werk en je krijgt er te weinig voor betaald. Bovendien wil ik buiten tv maken, niet binnen in een studio.”