‘Grande Dame’ van de Franse strip Claire Bretécher (79) overleden

Ze gold als een van de eerste, meest prominente vrouwen in de Franse stripwereld. Claire Bretécher had een eigen, explosieve stijl in haar stripverhalen, die meestal op één pagina passen. De tekeningen staan vol personages die met humor en zelfspot (ook gericht op de tekenaar zelf, zo schrijft Le Figaro) sociale kwesties aankaarten. Zoals in de serie Les Frustrés, in het Nederlandse feministische tijdschrift Opzij gepubliceerd als De Gefrustreerden, over de dagelijkse beslommeringen die worden ervaren door praatzieke, pseudo-intellectuele personages.

Haar tekeningen stonden ook in NRC, in de wekelijkse rubriek ‘Bekentenissen’ in de zaterdagbijlage.

Claire Bretécher is maandag op 79-jarige leeftijd overleden.

Feminisme speelde een rol bij veel van Bretéchers strips, hoofdrollen waren vaak weggelegd voor vrouwelijke personages. In 1988 verscheen het eerste stripalbum over Agrippine; er zouden nog zeven delen en een tekenfilmserie op tv volgen. De blonde Agrippine is een adolescent, opgegroeid in het linkse milieu van Parijs – de natuurlijke opvolger, de dochter, van de Gefrustreerden. Ze is grillig, mopperig en enthousiast, een echte puber die opgroeit in de bourgeoisie.

Claire Bretécher maakte in haar werk een karikatuur van die wereld, maar haar strips zijn gebaseerd op waarnemingen die ze deed in haar omgeving, in de jaren tachtig en negentig in Frankrijk. De cartooniste werd destijds door velen in de Franse kunst- en mediawereld geroemd om haar talent om juist de intellectuele kring te observeren en scherp weer te geven. Le Monde herinnert lezers eraan dat de bekende literatuurcriticus Roland Barthes haar in 1976 omschreef als „de sociologe van het jaar”.

Verveling

Claire Bretécher was al op jonge leeftijd begonnen met tekenen, „om aan de verveling te ontsnappen” die ze ervoer in haar geboorteplaats Nantes. Ze was er in 1940 geboren en vertrok als negentienjarige naar Parijs. Daarvoor had ze besloten vroegtijdig met een formele kunstopleiding in Nantes te stoppen: „Illustraties, strips, krantencartoons – wat het ook was, ik wilde het tekenen. En ik wilde van het tekenen kunnen leven”, zei ze daarover in een interview waaruit persbureau AFP dinsdag citeert (televisie-optredens probeerde ze te mijden).

Halverwege de jaren zestig begon Bretécher te tekenen voor de bekende Franse en Frans-Belgische stripbladen als Tintin, Spirou en Pilote. Ze maakte later de overstap naar het weekblad Le Nouvel Observateur, waar ze wekelijks tekende over De Gefrustreerden. Voor het eerste verzamelalbum daarvan, dat ze in 1975 eigen beheer uitgaf, ontving ze een onderscheiding voor het scenario op het Internationale Stripfestival van Angoulême. Er volgden vele andere prijzen, waaronder een speciale Grote Prijs voor haar gehele oeuvre, in 1983.

Op het prestigieuze toneel van Angoulême was Bretécher de ‘grande dame’ van de stripwereld. Uitgever Dargaud noemt haar in een verklaring „een even verontrustende als vertederende persoon die een uniek pad vond in de stripwereld. Haar humor en vrijheid van geest waren enorm.”

Bretéchter schilderde ook, vooral in de laatste decennia. Zij laat, behalve haar stripfiguren (ook nog: Cellulite, ‘boboloog’ dr. Ventouse, De Moeders, een stripversie van Thérèse d’Avilla), een zoon na. Haar partner, Guy Carcassonne, overleed in 2013.