Kom terug, VROM!

Al een kleine eeuwigheid valt er op Valkenburg, het oude militaire vliegveldje bij Katwijk, niets anders te beleven dan Soldaat van Oranje, de musical. In de lege verkeerstoren waakt niemand over dit kale grasland: een desolaat asielzoekerscentrum in wrakkige kazernes, oranje vlaggen bij de theaterhangar. Inmiddels speelt hier ook een soap, een nogal gênante: Katwijk versus het Rijk. Vijfduizend woningen moeten hier komen, maar volgens de minister van Wonen werkt Katwijk niet mee. Daar roept de wethouder juist dat het Rijksvastgoedbedrijf, de grondeigenaar, dwarsligt: dat wil een hoge opbrengst en dus niet die 20 procent huizen voor middeninkomens die de gemeente wil. Enzovoorts.

Dit is geen incident. Dit is ons bewust gekozen ruimtelijke beleid. Laat iedereen elkaar beconcurreren op de schaarse grond, dan ontstaat er vanzelf iets van ordening. Precies toen Soldaat van Oranje hier in première ging, in de herfst van 2010, trok Rutte I het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) door de versnipperaar. Ruimtelijke ordening werd een obscuur ‘directoraat’, met decentralisatie als levensmissie. Een denktank over het Nederland van 2050 berekende dat we met één procent extra ruimte voor woningbouw uit de nood zijn. Nóg een procentje daarnaast voor extra natuur, en dit land is af.

Twee procent! In een land waar 66 procent landbouwgrond is, vooral voor exportproductie. Dat terugsnoeien naar 64 procent moet toch kinderlijk simpel zijn. Maar nee. Niet in Nederland, de decentrale gaarkeuken waar elk brigadelid, van sous-chef tot pannenwasser, naar eigen smaak wat staat te kokkerellen, terwijl alle restauranttafeltjes ramvol zitten met hongerige schreeuwers.

Twee procent! Eén procentje overhevelen van de garnituur- naar de sausafdeling en alle krapte is passé. Verschuif je nog een extra procentje van de braadmeesters – die toch al vooral voor externe klanten stonden te cateren – naar de groentetuintjes en je bent een driesterrenparadijs.

Natuurlijk, ook met een decentrale janboel in de keuken komen we niet van de honger om. Maar iets van een menukaart en een mapje recepten zou helpen. Vooral nu alle brandende kwesties van dit pieplandje onderdeel blijken van een integrale puzzel, die maar om één ding draait: ruimtelijke ordening. Natuur, stikstof, wooncrisis, dreigende gettovorming: het zijn exact die oude VROM-domeinen.

China klapte in een oogwenk een noodhospitaal uit ter grootte van Utrecht Centraal. Als het coronavirus morgen achter onze dijken komt broeien, gaan er eerst drie overheidslagen, tien bouwconsortia en twaalf ziekenhuisdirecties vergaderen over een conceptontwerp, in nauw overleg met een uitgebalanceerde diversiteitscommissie.

Onze verkeerstorens zijn leeg. Maar de terugkeer van zo’n fel gemiste VROM-minister zal wel even lang duren als de looptijd van Soldaat van Oranje.