Het woningtekort loopt nog veel verder op

Het Nederlandse woningtekort, momenteel zo’n 294.000 woningen groot, neemt de komende vijf jaar met tienduizenden woningen toe. Het gaat de bouwsector niet lukken om de jaarlijkse productie te verhogen naar de gewenste 75.000 woningen per jaar.

Dat blijkt uit het deze woensdag verschenen rapport Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2020 van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). De oorzaak van het oplopende tekort? De nasleep van de stikstof- en PFAS-crises.

Als gevolg van die crises is de verstrekking van het aantal bouwvergunningen sinds halverwege vorig jaar gestagneerd. Tot en met november 2019 werden ruim 51.000 bouwvergunningen afgegeven, blijkt uit data van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Als december daarbij wordt geteld, is het tekort ten opzichte van de ambitie van 75.000 nieuwe woningen nog altijd een kleine 20.000. In één jaar.

Lange staart

Direct gevolg van de stagnatie van vergunningen is volgens het EIB dat de woningproductie in 2020 en 2021 met zo’n 5 procent per jaar afneemt. Ook nieuwbouw- en renovatieprojecten in de infrastructuur dalen dit jaar naar verwachting met 5 procent. Het instituut verwacht dat de maatregelen die het kabinet recent nam om uit de stikstofimpasse te geraken vanaf 2022 effect zullen hebben.

Toch heeft de stikstofcrisis een nog langere staart. Dat komt doordat veel bouwprojecten lange doorlooptijden kennen: van vergunningaanvraag tot oplevering gemiddeld tien jaar, zo bleek vorig jaar uit onderzoek. Een vertraging nu werkt daardoor jarenlang door in de cijfers.

Afgelopen jaar steeg de bouwproductie nog met 4 procent. Maar door strengere normen voor de uitstoot van PFAS-chemicaliën en een uitspraak van de Raad van State die het stikstofbeleid van de overheid onderuit haalde, zijn veel bouwprojecten stilgevallen en staat ook de vergunningverlening voor nieuwbouwprojecten tijdelijk stil. Het EIB verwacht dat de woningproductie na 2020 en 2021 weer zal stijgen tot 70.000 nieuwe woningen in 2024, maar dat is nog altijd niet het door het kabinet gewenste aantal van 75.000 nieuwbouwwoningen per jaar. Hoe de verloren jaren 2020 en 2021 weer in te halen zijn, is volstrekt onduidelijk.

Hoe de verloren jaren 2020 en 2021 weer in te halen is volstrekt onduidelijk

Als gevolg van de vertraging in de productie daalt ook de werkgelegenheid in de bouw in 2021 met 1 procent, verwacht het EIB. Vanwege krapte op de arbeidsmarkt is „van grote werkloosheid geen sprake”, schrijft het EIB. Sterker nog: los van de stikstofproblemen lijkt een tekort aan arbeidskrachten in de bouw de komende jaren waarschijnlijker. Dat zorgt voor verdere vertraging.

Vanaf 2022 verwacht het EIB dat de sector weer gaat groeien. De compenserende stikstofmaatregelen van het kabinet op andere terreinen – onder meer langzamer rijden op de snelweg en een sanering van de varkenshouderij – hebben „tijd nodig om effectief te kunnen worden ingezet voor woningbouw en infrastructuurprojecten”, aldus het EIB.

Het tekort aan woningen was nog nooit zo groot als nu. Drie perspectieven op een totaal vastgelopen woningmarkt.

Het kabinet kondigde met Prinsjesdag nog een miljardeninvestering aan voor de woningmarkt. Naast een fiscale korting op de verhuurdersheffing voor woningcorporaties van 1 miljard euro, stelde het kabinet ook een miljard beschikbaar voor de bouw van woningen in gebieden met grote woningtekorten. Uit een analyse van de Rabobank van de plannen bleek dat de financiële steun voor die gemeenten op zich een goede impuls zou zijn, maar dat nog onduidelijk is hoe gemeenten dat geld kunnen krijgen. De bouw van nieuwe wijken legt het in de afwegingen van gemeenten nu nog vaak af tegen het behoud van de groene ruimte, schreven de Rabo-economen. Dat probleem is maar deels met geld op te lossen.

In de tussentijd nemen de problemen op de woningmarkt alleen maar toe. Voor starters met een modaal inkomen is het nagenoeg onmogelijk nog een woning te vinden, bleek uit de meest recente data van makelaarsvereniging NVM. De makelaars verwachten dat de huizenprijzen in 2020 voor het eerst sinds een jaar weer harder gaan stijgen. Een huis kost nu gemiddeld 326.000 euro.