Tennet: altijd goedkope stroom is geen zekerheid meer

De zekerheid voor bedrijven om altijd stroom te kunnen krijgen voor een lage prijs verdwijnt de komende jaren. Bedrijven moeten er meer op gaan inspelen dat stroom bij schaarste heel duur wordt. „Nu volgt de productie de vraag naar stroom. In de toekomst zal de productie meer het weer gaan volgen”, zei bestuurder Ben Voorhorst van Tennet, de beheerder van het Nederlandse hoogspanningsnet, vrijdag.

Voor de komende vijf jaar is de productiecapaciteit van stroom sowieso voldoende, laat de Monitoring Leveringszekerheid zien die Tennet vrijdag presenteerde. Na 2025 wordt Nederland voor zijn stroom meer en meer afhankelijk van import.

Bedrijven moeten volgens Voorhorst er nu al rekening mee houden dat stroom opeens veel duurder kan worden. „De consument kan zich snel aanpassen door bijvoorbeeld niet standaard de elektrische auto om vijf uur ’s middags op te laden. De industrie heeft hier veel meer tijd voor nodig. Het zou goed zijn als bedrijven nu al bij investeringen kijken of zij bijvoorbeeld buffers kunnen creëren voor de momenten dat stroom schaars is.”

Duurzame bronnen

Stroom is de komende jaren in toenemende mate afkomstig van windmolens en zonnepanelen. Volgens het Klimaatakkoord komt in 2030 de Nederlandse stroom voor 70 procent uit duurzame bronnen. Anders dan bij een gas- of kolencentrale kan de productie daarvan niet zomaar worden opgeschaald. Ook in de rest van Europa stijgt het aandeel duurzaam snel. In de zeven landen (Benelux, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland) die internationaal met elkaar op stroomgebied samenwerken zal over vijf jaar de stroom voor de helft al duurzaam zijn.

Na 2025 neemt in Nederland het aantal gascentrales substantieel af, zo is de verwachting, en daardoor kan er in extreme situaties schaarste optreden. Met als gevolg hogere prijzen. Nu kan de prijs van een megawattuur in bijzondere situaties oplopen tot 100 of 150 euro, zegt Voorhorst, maar stel nu eens dat dit 3.000 euro wordt?

Met die hoge prijzen zou het voor veel bedrijven profijtelijk worden om af te zien van de stroom waar zij contractueel gezien wellicht recht op hebben. „Ik zou niet weten waarom de hele industrie vol moet draaien op het moment dat er bijvoorbeeld een Elfstedentocht is”, zegt de Tennet-bestuurder. „Nu ontbreekt feitelijk die prijsprikkel.”

Na 2025 neemt in Nederland het aantal gascentrales substantieel af, zo is de verwachting elektriciteit

Tennets pleidooi voor marktwerking staat haaks op de wens van sommige energiemaatschappijen die liever een subsidie krijgen voor het achter de hand houden van gascentrales. Die kunnen dan bij schaarste snel worden ingezet. „Wij denken dat de maatschappelijke kosten lager zijn als de markt zijn werk doet”, zegt Patrick van de Rijt van Tennet.

Een andere manier om tekorten binnen de perken te houden is een betere internationale samenwerking. De afgelopen jaren hebben veel landen in het noordwesten van Europa geïnvesteerd in zogeheten interconnectie, waardoor tijdelijke regionale schaarste kan worden opgevangen. Volgens Tennet moeten de landen ook beter hun beleid op elkaar afstemmen, want als bijvoorbeeld Duitsland of Nederland stopt met zijn kolencentrales, dan kan dat voor andere landen gevolgen hebben.

Ieder voor zich

Hetzelfde geldt voor het lot van de verouderde kerncentrales in België. „Als het politiek spannend wordt, dan is het maar de vraag in welke mate de internationale belangen een rol spelen”, zegt Voorhorst. „Dan blijkt het in de politieke praktijk al snel ieder voor zich te zijn.” Het is niet voor het eerst dat Nederland afhankelijk wordt van buitenlandse stroom, zoals Tennet voor de periode na 2025 voorspelt. „In 2008 kwam wel 20 procent van onze stroom uit Frankrijk en Duitsland.”

Lees ook: Tennet wordt steeds minder Nederlands

Als beheerder van het hoogspanningsnet is Tennet wettelijk verplicht om elk jaar naar de leveringszekerheid voor de komende tien jaar te kijken. De verantwoordelijkheid voor de leveringszekerheid ligt bij de minister van Economische Zaken en Klimaat. Binnen het Klimaatakkoord is afgesproken dat EZK komend jaar aangeeft hoe het met krapte op de stroommarkt wil omgaan.

Tennet gaat er in zijn analyse vanuit dat de vraag naar stroom de komende jaren nauwelijks toeneemt. Voor 2025 zou Nederland voldoende hebben aan 120 terawattuur (TWh), terwijl het verbruik in 2018 118 TWh was. Die matige groei lijkt opmerkelijk omdat verduurzaming vaak hand in hand gaat met elektrificering. „We denken dat door toenemende efficiëntie de groei beperkt blijft”, zegt Van Rijt, „maar zeker weten we dat niet.”