Veiliger verkeer? ‘Neem ouderen als norm’

Meester Bert en juf Henriëtte staken drie jaar geleden de weg over en werden gedood door een hardrijder. Hetzelfde overkwam een jaar later een vrouw op de fiets. Op en bij de cityring in Tilburg vallen regelmatig slachtoffers. „De weg was ooit bedoeld als een route rondom de binnenstad. Inmiddels gaat de weg er als een verkeersriool dwars doorheen”, zegt verkeerswethouder Mario Jacobs (GroenLinks).

Tilburg wil iets doen, zegt de wethouder tijdens een wandeling langs de „racebaan”. De stad is een van de gemeenten die, in afwachting van definitieve plannen van minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur, VVD), alvast is begonnen met het nemen van maatregelen om het toenemend aantal doden en ernstig gewonden in het verkeer een halt toe te roepen. Vorig jaar kwamen 678 mensen om, 11 procent meer dan het jaar ervoor. Sinds deze week weten we ook, uit cijfers van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV), hoeveel ernstige verkeersgewonden er vorig jaar zijn gevallen: 21.700. Duizend meer dan het jaar ervoor. Bijna een kwart van de ernstig gewonden houdt er blijvende beperkingen aan over.

Lees ook: De snelweg is veilig, maar er vallen wel doden

Tilburg heeft de afgelopen drie jaar enkele proeven gedaan op de tweebaans cityring. Aan de Heuvel werd af en toe een rijstrook afgesloten door een rood kruis boven de weg; verderop is ter hoogte van de schouwburg een rijbaan onbegaanbaar gemaakt met bomen, bankjes en grasheuvels; weer verderop floepen verkeerslichten op rood zodra je te hard rijdt. De resultaten zijn bemoedigend. Wethouder Jacobs: „Er is veel minder doorgaand verkeer. Dat rijdt bovendien rustiger. Het aantal verkeershufters dat harder dan 70 kilometer per uur rijdt, is op de plaats waar we nu staan, de Schouwburgring, met 70 procent teruggelopen.”

De maatregelen, die binnenkort nog wel door de gemeenteraad moeten worden goedgekeurd, maken deel uit van een plan om het verkeer in Tilburg „proactief” veiliger te maken. Beleidsmedewerker Hans van Mook: „We onderzoeken, met behulp van data over bijvoorbeeld de daadwerkelijk gereden snelheid, op welke plaatsen in de stad het meeste risico bestaat. Er zijn plaatsen in de stad, zonder goede fietspaden bijvoorbeeld, waarvan je kunt zeggen: dat moet misgaan.”

Maatregelen zoals in Tilburg zijn nodig. In 1972 vielen er in Nederland 3.200 verkeersdoden, sindsdien was het aantal verkeersdoden gestaag gedaald. Door maatregelen zoals de autogordel, het alcoholverbod, snelheidslimieten, veilige auto’s en het scheiden van snel en langzaam verkeer. Maar sinds enkele jaren is het aantal weer gaan stijgen, tot 678 vorig jaar, 65 meer dan in 2017. De oude doelstelling bij achtereenvolgende kabinetten van maximaal 500 doden en 10.600 ernstig gewonden in 2020 is „onhaalbaar”, schrijven de onderzoekers van de SWOV in hun jaarlijkse Monitor verkeersveiligheid.

Ruim de helft van alle verkeersdoden is ouder dan zestig jaar. Ook bij de ernstig gewonden zijn zestigplussers met ruim twee vijfde fors vertegenwoordigd. Deze cijfers kunnen deels worden verklaard uit de vergrijzing. „Fietsers en ouderen zijn al jaren een zorg”, zegt Letty Aarts, hoofd van de afdeling ‘data en analyse voor beleid’ van de SWOV. Al zijn er, afgezien van de vergrijzing, verschillende factoren die „mogelijk” een rol hebben gespeeld bij de toegenomen onveiligheid de afgelopen tien jaar, stellen de onderzoekers. Er zijn méér kilometers afgelegd. Er zijn wellicht ook „minder ervaren bestuurders” bijgekomen. Het toezicht door politie is mogelijk verminderd. Verder is het „goed mogelijk” dat de onveiligheid is vergroot door het toegenomen gebruik van smartphones in het verkeer.

Lees ook: Veel meer ongevallen, veel minder politie op snelweg

Drank, drugs en scootmobielen

De aanbevelingen van de wetenschappers liggen voor de hand. Maak fietsen veiliger; neem bij het ontwerpen van wegen ouderen als norm; vergroot de veiligheid van scootmobielen, waarvan het ontwerp nu vaak onveilig is; richt dertigkilometerzones beter in; en bestrijd risicovol gedrag, met name rijden onder invloed van alcohol en drugs en het gebruik van de telefoon. De SWOV stelde eerder dat er de komende dertig jaar 15 miljard nodig is om de verkeersveiligheid te vergroten; minister Van Nieuwenhuizen komt bij dat bedrag voorlopig nog niet in de buurt; zij streeft naar 1 miljard de komende tien jaar, „voor het aanpakken van gevaarlijke verkeerssituaties in gemeenten en provincies”, aldus een brief aan de Kamer.

Ook in Tilburg zetten sommige mensen vraagtekens bij de investeringen. Maar, zegt wethouder Jacobs: „Op geen enkel gebied valt de kostenbatenanalyse van een investering zo gunstig uit als bij verkeersveiligheid. De materiële schade; de medische kosten; de arbeidsongeschiktheid; noem maar op; dat alles weegt veel zwaarder dan de kosten van een investering. En dan heb ik het nog niet eens over het menselijke leed dat je voorkomt.” Laatst waren de wethouder en zijn beleidsmedewerker op een herdenking van verkeersslachtoffers. Jacobs: „Na afloop zeiden we tegen elkaar: we weten waar we het allemaal voor doen.”