Smartengeld voor gedupeerde Groningers

Een unieke uitspraak voor Groningse gedupeerden van de gaswinning. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) moet smartengeld betalen aan Groningers die vaker schade hebben gehad door de aardbevingen, oordeelde het gerechtshof in Leeuwarden. Wat betekent dit voor Groningen en de rest van Nederland?

1Wat is de kern van de uitspraak?

De zaak was aangespannen door 127 gedupeerden wegens immateriële schade. Dat leidde in 2017 tot een principe-uitspraak van de rechtbank in Assen: de NAM moest gaan betalen voor aangetast woongenot en leed veroorzaakt door de gevolgen van de gaswinning. Daar stemde het gerechtshof dinsdag deels mee in.

Het hof besloot de gedupeerden te categoriseren. Meer dan de helft van de gedupeerden heeft volgens het hof recht op een schadevergoeding. Ook kunnen ze rekenen op smartengeld, minimaal 2.500 euro per persoon, als ze minimaal twee keer fysieke schade hebben gehad aan hun huis – bij die groep bestaat een grote mate van stress en angst.

De mensen die geen of één keer fysieke schade aan hun woning hebben gehad, vallen daarbuiten. Maar zij krijgen de gelegenheid om alsnog aan te tonen dat ze recht hebben op een schadevergoeding of smartengeld. Omdat elke situatie verschilt, worden deze procedures opgesplitst.

2Waarom is dat bijzonder?

Het is voor het eerst dat er een uitspraak is gedaan over smartengeld voor zo'n grote groep mensen, zegt Rianka Rijnhout, universitair hoofddocent aansprakelijkheidsrecht aan de Universiteit Utrecht. Zij doet onderzoek naar de Groningse situatie: „Dit wordt een blauwdruk voor toekomstige uitspraken.”

Lees ook het verhaal van Bianca Holst (63) en Hero Wouters (68): Al vijf jaar overleven in je eigen huis

Daarnaast pakt het gerechtshof volgens Rijnhout „zijn maatschappelijke taak op, dat wat de NAM en de overheid nog niet is gelukt”. Met dit arrest probeert het hof de procedures over smartengeld te categoriseren. Daardoor hoeft niet elke eiser een aparte procedure te beginnen en loopt het juridische systeem niet vast. „Het hof geeft duidelijke handvatten”, zegt Rijnhout. Bij meer dan één schademelding aan een woning heeft de bewoner recht op smartengeld: minimaal 2.500 euro, dat bij elke extra schademelding verhoogd kan worden met 1.250 euro.

3Hoe gaat het nu verder?

Dat is nog onduidelijk. De NAM kan een schikking treffen met de gedupeerden, maar de precieze hoogte van het smartengeld kan ook individueel bepaald worden in een aparte procedure – een zogenaamde schadestaatprocedure.

Pieter Huitema, advocaat van de Groningers, wil om de tafel met de NAM: „Ze hebben een gesprek met ons continu afgewezen, het wordt tijd dat ze het probleem nu serieus nemen en met een regeling komen.” De NAM laat in een schriftelijke reactie weten het arrest nader te bestuderen.

4Wat betekent dit voor Groningen?

De uitspraak van het hof lijkt nog maar het begin. Inmiddels zijn zo’n 5.300 nieuwe eisers een procedure begonnen bij de rechtbank Noord-Nederland. Na het vonnis van de rechtbank in Assen in 2017 dienden ook zij een vordering in wegens materiele en immateriële schade. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat 85.000 bewoners meervoudige schade aan hun huis hebben. Voor al die mensen heeft het gerechtshof nu een precedent geschapen. „Als al die mensen recht hebben op minimaal 2.500 euro, dan gaat het om serieuze bedragen”, zegt Huitema.

Maar het houdt niet op bij de provinciegrenzen, zegt Rijnhout. Het arrest kan volgens haar als voorbeeld dienen voor andere delen van Nederland, waar bewoners in de toekomst bijvoorbeeld te maken krijgen met een stijgende zeespiegel of een dalende bodem. „Het zal niet het laatste conflict zijn over veilig wonen in Nederland.”

5Zijn de problemen met de gaswinning inmiddels opgelost?

Zeker niet. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken, VVD) kondigde dit jaar aan de Groningse gaskraan te willen sluiten in 2022, bij normale weersomstandigheden. Dat betekent een einde aan 55 jaar gaswinning in Groningen. Het leverde de Nederlandse staatskas ruim 400 miljard euro op. Maar daarmee komt niet een einde aan de problemen in Groningen. Nog dagelijks komen meer nieuwe schademeldingen binnen dan er afgehandeld worden, en ook de versterkingsoperatie – waarbij duizenden huizen zodanig moeten worden versterkt dat mensen levend hun huis uit kunnen bij een zware beving – verloopt uiterst moeizaam.