Locoburgemeester over ingrijpen op Schiphol: ‘Dit ging om veiligheid, niet om overlast’

Een klimaatactie van milieuorganisatie Greenpeace op Schiphol eindigde zaterdag met het afvoeren van demonstranten door de Koninklijke Marechaussee. De twee- à driehonderd betogers eisten een klimaatplan van Schiphol in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. Ze willen minder vluchten, meer treinen voor korte afstanden, belasting op kerosine en het afblazen van Lelystad Airport. Het ging om een vreedzame demonstratie, die nauwelijks overlast veroorzaakte.

Toch lag een confrontatie met de autoriteiten voor de hand. Greenpeace liet vooraf al weten een verbod van de burgemeester van Haarlemmermeer om in de stationshal te demonstreren, te zullen negeren. Kort na de start van de actie op Schiphol Plaza om 11.00 uur, waarbij de demonstranten zich zingend verzamelden rond een podium en een spandoek ophingen, werden ze omsingeld door leden van de marechaussee. Vanaf 15.00 uur, toen de gemeente Haarlemmermeer een noodbevel had uitgevaardigd, werden ze systematisch verwijderd.

Mensen die weigerden te lopen, werden weggetild. Sympathisanten met borden of spandoeken buiten de kring van demonstranten werden ook afgevoerd. Om 17.45 uur was de laatste betoger verwijderd.

Er zijn zaterdag 26 mensen gearresteerd. Na verhoor in de Koningin Máxima Kazerne in Badhoevedorp zijn ze vrijgelaten, de laatste arrestant om 01.00 uur. De overige demonstranten zijn „bestuurlijk verplaatst”: ze zijn met bussen naar stations ver van Schiphol gebracht, onder meer Krommenie, Uitgeest en Santpoort-Noord. Ze kregen een gebiedsverbod voor 48 uur.

Verantwoordelijk voor het noodbevel is Jurgen Nobel (VVD), eerste locoburgemeester van Haarlemmermeer en als wethouder ook verantwoordelijk voor Schiphol. Zondag licht hij zijn besluit toe.

Waarom neemt u waar voor de burgemeester, uw partijgenote Marianne Schuurmans-Wijdeven?

„Zij was dit weekend verhinderd, ik ben haar eerste vervanger. Nee, dat heeft niets te maken met het feit dat Schiphol in mijn portefeuille zit.”

Met wie heeft u overlegd over wel of niet ingrijpen?

„Ik heb de hele dag contact gehad met de driehoek, dus met het Openbaar Ministerie en de politie Noord-Holland. In dit geval was de Koninklijke Marechaussee er ook bij betrokken. Zij gaven de informatie over de situatie ter plaatse.

Samen hebben we bekeken wat wel of niet verstandig was om te doen.”

Waarom is er niet meteen ingegrepen?

„De demonstratie verliep rustig. De demonstranten hebben zich goed gedragen. Dat gaf ons iets meer tijd.”

Waarom besloot u toch in te grijpen?

„Omdat Greenpeace weigerde te voldoen aan het herhaalde verzoek om Schiphol Plaza te verlaten en buiten te gaan demonstreren. Er ontstond een onveilige situatie, omdat mensen zich hadden vastgeketend aan pilaren en er attributen als podia en spandoeken waren geplaatst. Voor Schiphol Plaza geldt een speciaal veiligheidsregime, niet voor niets is de marechaussee er dag en nacht aanwezig.”

Maar wat was nu precies het veiligheidsrisico?

„ Het is een plek waar veel mensen samenkomen, ook ondergronds op de perrons. Stel dat er een snelle ontruiming had moeten gebeuren, om een andere reden dan de demonstratie. Dat was gevaarlijk geweest. Denk ook aan zichtlijnen: de marechaussee was nu volledig gefocust op de demonstranten. Dit ging puur om veiligheid, niet om overlast.”

Heeft u de inzet van het noodbevel overlegd in de driehoek?

„We hebben er over gesproken, maar het besluit was van mij. Daar heeft de burgemeester geen instemming van anderen voor nodig.”

De demonstranten zijn „bestuurlijk verplaatst” op grond van het noodbevel. Volgens een expert op het gebied van openbare orde kan dat niet op basis van een noodbevel.

„Ik ben geen jurist. Voor mij was maar één ding van belang: er mocht geen onveilige situatie ontstaan.”

Wat was de juridische basis voor het afvoeren van de betogers?

De woordvoerder grijpt in: „Dat zullen we even uitzoeken.” Zij stuurt later een Kamerbrief uit 2011 waarin de minister van Veiligheid en Justitie schrijft dat een burgemeester met een noodbevel (en een beroep op artikel 175 van de Gemeentewet) „een groep potentiële ordeverstoorders tijdelijk [kan laten] verplaatsen”.

Protesterende boeren krijgen meer ruimte van de autoriteiten dan klimaatactivisten. Hoe komt dat?

„Ik ga alleen over Schiphol, over acties elders in het land kan ik niets zeggen. Als protesterende boeren naar Schiphol komen, zou ik op dezelfde gronden op dezelfde manier ingrijpen. Of het boeren zijn of klimaatactivisten, dat doet er niet toe.”

Hoe kijkt u terug op zaterdag?

„Ik kijk er goed en tevreden op terug. Ik ben blij dat het ingrijpen van de marechaussee vreedzaam is verlopen. Ik ben ook blij dat het tweede deel van de actie, op zondag, prima is verlopen. Het demonstratierecht is belangrijk, maar het kan niet op plekken die wij onveilig achten.”