Tygo levert meer dan human interest. Hij valt de psychiatrie aan

Verrassend is het niet dat acteur Tygo Gernandt na zijn liefdevol gemaakte serie Tygo in de GHB door de EO is gevraagd om een nieuwe serie te maken met mensen in de periferie. In Tygo in de psychiatrie portretteert hij een aantal mensen die vastgelopen zijn in de geestelijke gezondheidszorg.

Vastlopen betekent hier ook echt vastlopen. Gernandt bezoekt de 21-jarige Jason, die in zijn eentje in een containerwoning zit. Hij heeft in de loop der jaren dertien verschillende psychiatrische diagnoses gekregen. Doordat hij met zoveel etiketten beplakt is, heeft iedere instelling wel een reden om hem niet te behandelen. Dus moet hij het alleen zien te rooien. Als het mis met hem gaat (er zijn beelden waarin hij repeterend „Ik wil een nieuw ruimteschip” zegt) sluit hij zich op in zijn piepkleine badkamer. „Een paar dagen is wel lang”, zegt hij daarover. Iets om zichzelf pijn te kunnen doen hoort tot de „standaarduitrusting”.

Gernandt is zich aan het ontwikkelen tot een van de meest empathische interviewers van Nederland. Op de drempel bij Jason is zijn eerste voorzichtige vraag: „Mag ik bij je binnenkomen?” Als de jongen zich op zijn badkamervloer laat zakken omdat dat veiliger voelt, gaat Gernandt naast hem zitten en legt hij kort zijn hand op Jasons arm.

In een volgende scène staat Jeroen centraal, een man die al 26 jaar onder behandeling is voor steeds andere aandoeningen. Hij toont de kolossale strip medicijnen die hij dagelijks moet slikken. Eerst was dat het dubbele, maar van die dosis raakte hij zo buiten zichzelf dat hij op een haar na zijn vrouw wurgde. Zijn inmiddels ex-echtgenote vertelt het verhaal met Jeroen aan de keukentafel. Voor hij haar van wal laat steken, vraagt Gernandt nog even snel aan hem: „Vind je het oké als ik dat vraag?” Bij het afscheid floept er een „Dag lieve man” uit.

Hoe hoog Tygo in de psychiatrie ook scoort op de schaal van human interest, dat is niet het enige. Gernandt opent vol de aanval op de psychiatrische praktijk. De mensen die hij bezoekt, lijden zwaar onder steeds wisselende diagnoses en onder de medicijnen die ze vervolgens krijgen. De verontwaardiging die Gernandt daarover donderdag in het begin van de eerste aflevering uitte, inclusief straatinterviewtjes, ging wel heel makkelijk voorbij aan het feit dat het hondsmoeilijk is om goede psychiatrische diagnoses te stellen. Het is nu eenmaal geen gebroken been, zoals psychiater Jim van Os uitlegde. Hij vindt het eigenlijk ook te ver gaan om antidepressiva ‘medicijnen’ te noemen.

Intussen toont Tygo in de psychiatrie hoe willekeurig een diagnose kan zijn. Een medewerker van het programma meldde zich bij vijf verschillende psychiaters voor een intakegesprek. Bijna iedereen concludeerde iets anders op basis van dezelfde symptomen. Ze hoorde ontluisterende dingen als: „Wat triest! […] Je ego staat je in de weg, schat […] Je bent kwetsbaar. Type A.” Dat alles in een éérste gesprek.

Minstens zo erg was de collega die vrijwel alleen ja/nee-vragen stelde en aan de hand daarvan een persoonlijk soort gektebingo leek te spelen: „Bij het potje paranoïde moet je vijf van de acht kenmerken hebben voor een indicatie. Bij paranoïde was dat: ting, ting, ting, pieuw, inderdaad. Indicatie.” Je zal maar van zulke hulpverleners afhankelijk zijn.

Die kunnen als verzachtende omstandigheid aanvoeren dat verzekeraars eisen dat in één gesprek van een uur een diagnose wordt gesteld, wat vragen is om ongelukken. Zo biedt Tygo in de psychiatrie behalve een presentator met een groot hart, ook een pijnlijke diagnose van dit jarenlang afgeknepen deel van de publieke sector.