Rutte praat de Kamer kapot | Bureaucratisch wonder dreigt te sneuvelen

Het debat over het bombardement in Hawija legde de kwetsbaarheden in het kabinet bloot. De Omgevingswet is op papier een bureaucratisch wonder maar lijkt in werkelijkheid uit te lopen op een fiasco. En verzet tegen een minimumtarief voor zzp’ers.

EFFECTIEF ROOKGORDIJN: Tot 1 uur ‘s nachts duurde het debat over het bombardement in Hawija, maar uiteindelijk overleefde Mark Rutte vrij eenvoudig. Hij trok effectief een rookgordijn op. Of hij geïnformeerd was over burgerdoden? Daar had hij „geen actieve herinnering” van. En trouwens: al had hij geweten van tientallen burgerdoden, dan nog had hij dat destijds niet aan de Kamer kunnen melden. Over missies die nog lopen, wordt niet gecommuniceerd. Minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) doorstond haar termijn vrij gemakkelijk nadat Rutte de Kamer al had suf gepraat. Wel legde het debat de kwetsbaarheid van het kabinet bloot, constateert Guus Valk, chef van de politieke redactie van NRC. Zo bond Kamerlid Joël Voordewind (ChristenUnie) pas laat in: hij was één van de meest kritische vragenstellers. Dat zie je ook in andere dossiers: D66 legt minister Carola Schouten (Landbouw, ChristenUnie) het vuur aan de schenen, CDA maakt het staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66) lastig.

SCHULD VAN DE WOORDVOERDER: Er kwam uiteindelijk wel een motie van wantrouwen, maar die kreeg minder steun dan die van drie weken geleden. Toen was die alleen gericht tegen minister Bijleveld, nu tegen het hele kabinet. Dat ging een brug te ver voor GroenLinks en PvdA, die de motie niet steunden. Wel genoeg steun was er voor het idee van D66 voor een ‘fact-finding’ missie om alsnog vast te stellen hoeveel doden er zijn gevallen. Want zowel Rutte als Bijleveld bleef benadrukken: ook het Amerikaanse opperbevel Centcom weet niet hoeveel slachtoffers het bombardement heeft geëist. Opvallend, omdat Centcom aan NRC en NOS liet weten dat het om 70 burgerdoden gaat. Dat was volgens Bijleveld de schuld van de woordvoerder van Centcom. Bovendien, zo stelt Bijleveld, gaat het na vier jaar „erg lastig” worden om het aantal doden nog vast te stellen.

TOESLAGENAFFAIRE: Door naar de volgende heikele kwestie in het kabinet: de toeslagenaffaire. Daarover volgt volgende week een debat met staatssecretaris Menno Snel, die gisteren al een brief naar de Tweede Kamer stuurde. De affaire draait om een groep kwetsbare ouders die onterecht als fraudeurs werden aangemerkt en toeslagen moesten terugbetalen. Ze kwamen daardoor in grote financiële problemen. De Tweede Kamer vraagt al lange tijd naar evaluaties van fraudezaken. Volgens Trouw en RTL Nieuws blijkt uit die rapporten dat Snel al veel langer op de hoogte is van het hoge aantal gedupeerden in de zaak. Snel ontkent dat hij stukken heeft willen achterhouden: hij wilde de rapporten pas naar de Kamer sturen als het onderzoek naar de Belastingdienst is afgerond, zodat alles in één keer behandeld zou kunnen worden. Hij snapt dat de Kamer de stukken alsnog snel wil hebben, schrijft hij - de stukken liggen daarom nu alsnog bij de Kamerleden.

BUREAUCRATISCH WONDER: Eén simpele wet, die zo’n 3.000 wetsartikelen en 120 ministeriële regelingen moet vervangen. Het klinkt te mooi om waar te zijn, maar de Omgevingswet is - op papier - zo’n bureaucratisch wonder. Die moet in de plaats komen voor alle regelgeving over ruimtelijke ordening, bestemmingsplannen, vergunningen van horeca tot bomenkap tot milieu. Maar de wet dreigt uit te lopen op een fiasco. Gemeenten hebben te weinig geld en mankracht om de wet goed uit te voeren. Het kabinet gaat ervan uit dat de wet alles efficiënter maakt en er dus flink bespaard kan worden. „Maar het komt gewoon niet uit”, zegt wethouder Klaas Valkering uit Bergen. De steun onder gemeenten slinkt en ook in de Eerste Kamer, die nog moet stemmen over de wet, neemt het enthousiasme af. Minister Stientje van Veldhoven (Milieu en Wonen, D66) hoopt hoe dan ook vanaf 2021 de wet in te kunnen voeren. „Dan is iedereen klaar genoeg.”

ZELFSTANDIGEN ZONDER MINIMUMLOON: Nog zo’n maatregel die mooi klonk: een minimumtarief voor zzp’ers. Maar eerder was er al kritiek op het wel erg lage bedrag – 16 euro per uur – en nu vinden werkgevers én vakbonden de wet te complex. Ze stellen in een gezamenlijke verklaring dat de onzekerheid alleen maar zal toenemen. Veel zzp’ers rekenen nu een prijs per project. Maar zij moeten volgens de nieuwe wet wel aannemelijk maken dat ze per uur het minimumbedrag hebben gevraagd. Als dat niet gebeurt, kunnen zzp’ers én opdrachtgevers een boete krijgen. De bonden vrezen dat de wet averechts zal werken: zzp’ers die te weinig betaald krijgen, zullen zich niet melden bij de inspectie uit angst dat zij zelf ook fouten hebben gemaakt in hun administratie. Ook bedrijven die „te goeder trouw” werken en „onbedoeld” fouten maken riskeren een boete. Daarom vragen de bonden aan minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66) de wet nog niet naar de Kamer te sturen.

PLATVLOERSE TRUC: Nog geen twee maanden geleden stond het kabinet er goed voor: bij de APB lag er een mooie begroting, er was nauwelijks politiek verzet, er werd een investeringsfonds met miljarden aangekondigd. Nu zit de klad er plotseling in. Hoe komt dat? In de NRC-podcast Haagse Zaken, live vanaf de Nacht van NRC, komt Tom-Jan Meeus met een verklaring: er zitten in dit kabinet vier ministers die na de volgende verkiezingen premier hopen te worden: Rutte voor de VVD, Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge voor het CDA en Sigrid Kaag voor D66. Dat maakt het, aldus Meeus, heel lastig om als eenheid te opereren. Het kabinet had daarom ook geen goed weerwoord op de protesten van boeren en bouwers. Maxime Verhagen kon daarom met een slimme truc het kabinet onder druk zetten. Verhagen voert als voorzitter van Bouwend Nederland het protest van de bouwers aan („als Gerard Joling die het concertgebouworkest dirigeert”, volgens Meeus). Hij bleef herhalen: het kabinet, Mark Rutte, voert geen regie. Dat frame werd voortdurend overgenomen, aldus Meeus. Zo werd Rutte door „een platvloerse truc van Maxime Verhagen weggespeeld”.

QUOTE VAN DE DAG

Dan kun je een mooi pak voor de heer Kwint kopen.

Kamervoorzitter Khadija Arib doet een suggestie als Kamerlid Jasper van Dijk (SP) graag wil gaan shoppen met minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66): nieuwe kleding voor Peter Kwint (SP).