Australische bosbranden worden koala’s niet fataal

Ophef onder dierenliefhebbers de afgelopen weken: de Australische bosbranden zouden de koala mogelijk fataal worden. Maar berichtgeving over het uitsterven van deze soort zijn sterk overdreven, zeggen experts. De koala-aantallen gaan weliswaar al decennialang flink achteruit, maar er zijn nog voldoende dieren over voor een gezonde populatie. Van een genadeklap door de bosbranden is dus sowieso geen sprake.

Al wekenlang woeden er in Australië grote branden. In de deelstaat New South Wales ging in november zo’n 16.000 vierkante kilometer eucalyptusbos – de habitat van de koala – in vlammen op. In kranten en op televisie verschenen afbeeldingen van ernstig verbrande koala’s en het geschatte aantal dode koala’s loopt uiteen van 300 tot 1.000.

Afgelopen mei verkondigde de Australian Koala Foundation (AKF) dat de diersoort waarschijnlijk al „functioneel uitgestorven” is: er zou als gevolg van ontbossing en droogte nog een te gering aantal dieren in leven zijn om op termijn een gezonde populatie te behouden. In de Australische pers liet voorzitter Deborah Tabart weten dat de huidige bosbranden zo’n tachtig procent van het leefgebied van de koala’s hebben verwoest. Koala’s leven in eucalyptusbomen en eten de bladeren, en met het grote oppervlak verbrand bos zou er te weinig voedsel beschikbaar zijn.

Geen compleet overzicht

Maar de berichtgeving van AKF is onjuist, zeggen biologen. Het gaat weliswaar slecht met de diersoort, maar er zijn nog voldoende exemplaren in leven om voor een genetisch diverse populatie te zorgen. Van functioneel uitsterven is geen sprake. In 2016 publiceerden biologen van de universiteit van Queensland een artikel waarin stond dat er vermoedelijk nog zo’n 329.000 koala’s in Australië leven. De gemiddelde leeftijd van een koala is zeven jaar, en per drie generaties wordt de afname geschat op 24 procent.

„Het is lastig dat er geen compleet overzicht is van de aantallen”, vertelt Stuart Blanch van WWF Australia aan de telefoon. „De beschikbare informatie verschilt van gebied tot gebied. In New South Wales wordt uitgegaan van een populatiegrootte van tussen de 15.000 en 28.000. In de meeste deelpopulaties loopt het aantal koala’s terug, maar in sommige blijft het gelijk of neemt het toe. Voor een compleet beeld is meer onderzoek nodig.” Tabarts uitspraak over het leefgebied van de koala noemt Blanch ongefundeerd. „Wij komen zelf op zo’n zes procent verbrand oppervlak uit: zo’n drie miljoen bomen.”

Ook Henk Simons, senior expert natuurbehoud bij IUCN-NL, benadrukt dat er een hoop onzekerheid is. „Wat we wel weten is dat de achteruitgang het gevolg is van ontbossing”, zegt Simons. „Door menselijke activiteit en door droogte en branden. Hoe vaker een bos in brand staat, hoe kwetsbaarder het wordt. Vaak vatten zwakke bomen helemaal tot in de boomtop vlam. En dat is juist de plek waar koala’s naartoe gaan als er onheil dreigt. Het zijn ontzettend trage beesten, dus wegrennen kunnen ze niet.”

Chlamydia

Op de Rode Lijst van bedreigde soorten van IUCN staat de koala aangemerkt als ‘kwetsbaar’, vanwege de snelle terugloop in aantallen. Simons: „De situatie is ernstig, maar niet hopeloos. Een nadeel is dat het leefgebied van de koala steeds sterker versnippert. Maar tegelijkertijd is de koala een veerkrachtig dier. Hij heeft geen natuurlijke vijanden, en als je hem in een gezond leefgebied zet, doet hij het prima.”

Sterker nog: rond Adelaide, ten westen van het brandgebied, namen de koala-aantallen eerder dit jaar zo sterk toe, dat de dieren hormonale anticonceptie toegediend kregen. Chris Johnson, hoogleraar Wildlife Conservation van de universiteit van Tasmanië: „Op sommige plekken kunnen koala’s zo talrijk worden dat ze hun eigen eucalyptusbomen doden door te veel bladeren te eten. Dat gebeurt vooral op plekken waar ze geïntroduceerd zijn.”

Het overhevelen van koala’s van de ene naar de andere plek is niet wenselijk, zegt Blanch. „Op Kangaroo Island leven zo’n 25.000 koala’s – enorm veel, daar zou je er in theorie best wat van kunnen relokaliseren. Het voordeel van die populatie is bovendien dat de dieren niet met chlamydia besmet zijn. Dat is bij veel koala’s op het vasteland wel zo, en die soa kan levensbedreigend voor ze zijn. Maar op Kangaroo Island is er veel inteelt en vertonen de koala’s afwijkingen. Dus vanuit genetisch oogpunt is het onverstandig om ze naar het vasteland te brengen.”

Breedvoetbuidelmuis

Koala’s zijn niet de enige dieren die het zwaar hebben door de Australische branden. Johnson: „Soorten als de breedvoetbuidelmuis en de potoroe - een kangoeroerat – lijden minstens zoveel onder de branden als de koala.” Blanch vult aan: „Slangen, jonge kangoeroes, suikereekhoorns die zweefvluchten maken van boom naar boom: allemaal soorten die moeilijk kunnen vluchten. Dieren die het wel overleven, moeten op zoek naar een nieuw woongebied, maar daar is vaak geen plaats voor ze. En koala’s kunnen niet lang zonder verse bladeren, want daar halen ze hun vocht uit. Zonder eucalyptusbladeren sterven ze door uitdroging.”