Ook Duitsland heeft een ‘reusachtig stikstofprobleem’

Waarom trekken we de Nederlandse stikstofnormen niet gelijk met die van Duitsland?” Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet herhaalde het pleidooi de afgelopen tijd regelmatig in het stikstofdebat. Volgens hem is Nederland uniek met haar stikstofprobleem en kan er een voorbeeld worden genomen aan het buurland. Daar liggen uitstootnormen hoger waardoor pas bij een veel hogere stikstofuitstoot een projectvergunning hoeft te worden aangevraagd, betoogde het Kamerlid. Veel bouwactiviteiten kunnen dan doorgaan.

Baudet is niet de enige: vaker wordt in het publieke debat de vergelijking met Duitsland getrokken over hoe het ook kan. Alleen: zo zaligmakend is de Duitse situatie helemaal niet. Net als Nederland heeft ook Duitsland „een reusachtig stikstofprobleem” en is het niveau van stikstofuitstoot „op den duur niet houdbaar”. Dat zegt Knut Ehlers, landbouw- en milieu-expert bij het Umweltbundesamt. Dit adviesorgaan van de Duitse regering valt onder het ministerie van Milieu.

De politiek zei steeds: ga zo door, blijf maar groeien

Dirk Zimmermann landbouwexpert

„Het is al decennia bekend dat in Duitsland te veel uitstoot van stikstof is, en dat dit ten koste gaat van water, lucht en het klimaat”, zegt Ehlers. „Maar we hebben gewacht tot er een alarmsignaal van buiten kwam.”

Met ‘van buiten’ bedoelt hij de Europese Commissie. Die klaagde dat Duitsland de nitraatrichtlijn schond. Door de grote hoeveelheid stikstof – vooral veroorzaakt door bemesting door de landbouw – kwam in het grondwater te veel nitraat terecht, een verbinding van stikstof en zuurstof.

In 2018 oordeelde het Europese Hof van Justitie in Luxemburg dat Duitsland schuldig was aan overtreding van de richtlijn. Ehlers: „We hadden onze wetgeving aangepast, maar zo traag dat nu een nieuwe aanpassing nodig is. Dat de boeren dit ervaren als een falen van de politiek, is goed te begrijpen.”

Duitsland heeft nog geen boetes hoeven te betalen. De regering in Berlijn onderhandelt nu met de Europese Commissie over nieuwe, aangescherpte regels. Naar verwachting zullen die in de eerste helft van volgend jaar klaar zijn, zegt Ehlers.

Met tractoren naar Hamburg

Net als in Nederland zijn de afgelopen tijd in Duitsland veel demonstraties van boeren geweest. Afgelopen donderdag trokken er 3.500 demonstranten met tractoren naar Hamburg, in oktober waren er grote protesten in onder meer Bonn en München. „De situatie drijft de boeren de barricades op.” Waar Nederlandse boeren bang zijn dat ze de veestapel verplicht moeten inkrimpen, is er in de Duitse landbouw naast de woede over de mestproblematiek ook boosheid over een recent verbod op het gebruik van bepaalde pesticides en regels voor dierenwelzijn.

Lees ook deze reportage over het boerenprotest in Den Haag: De trekkers gaan zó om de agenten heen

In de Duitse media is niet veel aandacht voor het stikstofprobleem, maar wel in de vakpers en bij landbouw- en milieu-experts in de politiek.

„Als je dertig jaar teruggaat, zie je dat ook toen al rapporten verschenen waarin dit één van de belangrijkste problemen van de landbouw werd genoemd”, zegt Ehlers. „Maar de politiek heeft geen passende maatregelen genomen. De milieuproblemen zijn dus niet ontstaan omdat de boeren zich niet aan de wet hebben gehouden, maar omdat de politiek geen regels heeft gemaakt die effectief zijn.”

Hij vervolgt: „Op den duur zal Duitsland er niet omheen kunnen de intensieve veehouderij te verminderen.” Die bestaat vooral in Nedersaksen, in het noordwesten van Duitsland. „Maar de bevolking daar is er in de loop der jaren wel aan gewend geraakt. En vergeet niet: het is in die regio een belangrijke economische factor.”

Het gesprek aan

Zijn de zorgen over stikstofdepositie - dat deel van de uitstoot dat neerslaat - in Nederland vooral gericht op de schade die dit heeft voor de diversiteit van de natuur, in Duitsland is de vervuiling van het grondwater de grootste zorg. „Tegenover de intensieve veehouderij staat gewoon niet genoeg landbouwgrond om de mest uit te rijden”, zegt Dirk Zimmermann, landbouwspecialist van Greenpeace Duitsland.

„De politiek moet het gesprek hierover aangaan met de boeren, maar die hebben daar geen zin in, want de export van vlees loopt juist zo lekker, onder meer naar China. CDU en CSU hebben zich altijd gepresenteerd als vertegenwoordigers van de boeren en de agro-industrie. Maar ze hebben verzuimd duidelijke taal met hen te spreken en randvoorwaarden te stellen. De politiek zei steeds: ga zo door, blijf maar groeien. Daarom zijn de boeren nu zo geschokt.”

Deze vorm van landbouw is uiteindelijk niet vol te houden, gelooft Zimmermann. „Zeker niet als je beseft dat in 2030 volgens het regeerakkoord 20 procent van de landbouw in Duitsland ecologisch moet zijn.”

De grootste belangenvereniging van boeren, het Deutsche Bauernverband (DBV), erkent dat de landbouw de grote hoeveelheid nitraat in het grondwater veroorzaakt. Maar de eerder aangescherpte regels zouden meer tijd moeten krijgen om hun effectiviteit te bewijzen voordat er weer nieuwe regels komen, vindt het DBV. De Europese Commissie zou Duitsland vooral streng aanpakken om een voorbeeld te stellen voor andere lidstaten.