Eindelijk heeft Von der Leyen een complete Commissie

Als het samenstellen van een nieuwe Europese Commissie normaal een soort legpuzzel is, dan was de klus van aankomend voorzitter Ursula von der Leyen deze keer een Rubiks kubus. Ook na eindeloos draaien bleek er steeds weer een vakje niet de juiste kleur te hebben.

Maandag gaf het Europees Parlement de laatste kandidaat, Hongaar Olivér Várhelyi, groen licht. Daarmee kan het team van Von der Leyen vrijwel zeker van start op 1 december – een maand later dan gepland.

Het uitstel is niet alleen onhandig voor de ambitieuze agenda die Von der Leyen wil doorvoeren. De opstartproblemen tonen vooral ook iets over de nieuwe, lastige politieke realiteit in Brussel. Drie van haar kandidaten werden door het Europees Parlement afgewezen. Niet langer heeft de traditionele ‘coalitie’ tussen de sociaaldemocraten en christendemocraten een meerderheid. Steun krijgen voor een voorstel of kandidaat is daarmee niet vanzelfsprekend.

Gedoe in de lidstaten

Von der Leyen kreeg direct te maken met botsende belangen in het parlement en met gedoe in de lidstaten. Als gebaar naar de meer conservatieve krachten onder haar eigen christendemocraten gaf ze de Griekse commissaris die over migratie gaat de opdracht ‘Bescherming van onze Europese manier van Leven’ mee. Dat stuitte op fel verzet, en vorige week werd de titel alsnog aangepast naar ‘Promoting our European Way of life’.

Bij de selectie van een Hongaarse commissaris bleek hoe moeilijk het inmiddels is een vertegenwoordiger van het regime van Viktor Orbán te vinden die voor Brussel acceptabel is. Várhelyi kon feitelijk alleen door omdat hij door zijn jarenlange ervaring als diplomaat in Brussel het bleekst mogelijk politiek profiel heeft.

Lees ook: ‘Nederland heeft altijd een voorspelbare positie in Brussel’

Lastig was ook dat de Roemeense regering plotseling viel, nét toen een vervanger voor de afgewezen kandidaat moest worden voorgedragen. En nadat Brexit werd uitgesteld moest Von der Leyen opeens ook nog op zoek naar een Britse kandidaat. Die komt er niet, liet de regering van Boris Johnson vorige week weten: de Britse wet zou het niet toestaan internationale benoemingen te doen in de periode voorafgaand aan een verkiezing. Daarop begon de Europese Commissie een inbreukprocedure, vooral bedoeld om het leeg blijven van de Britse stoel juridisch af te dekken.

Hoofdpijndossiers

Van alle hoofdpijndossiers van Von der Leyen was de val van de Franse kandidaat Sylvie Goulard veruit het pijnlijkst. Nadat het parlement Goulard afwees, schoof president Emmanuel Macron de schuld kundig in haar schoenen. Zij zou hebben aangedrongen op Goulard, terwijl hij zelf zijn twijfels zou hebben gehad.

Het legt nu bij voorbaat een hypotheek op de verhouding tussen de twee. Verzwakt heeft het akkefietje rond Goulard de Franse positie allerminst. Macron garandeerde dat de nieuwe Franse kandidaat dezelfde zware portefeuille zou houden: interne markt, cyberveiligheid en de ontwikkeling van een Europese defensiemarkt. En met Thierry Breton, oud topman van IT-bedrijf Atos, heeft Macron misschien nog wel een steviger verdediger van de belangen van de Franse industrie neergezet. In Brussel hoor je bovendien dat het geen toeval is dat Frankrijk vlak na het Goulard-debacle nog een toppositie binnenhaalde. Brexit-onderhandelaar Michel Barnier werd benoemd tot leider van de nieuwe ‘Taskforce UK’ die over de toekomstige handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk gaat onderhandelen, een cruciaal dossier voor de komende jaren.

Von der Leyen had het zichzelf vooraf ook niet makkelijk gemaakt. Luid verkondigde ze een ‘gender-balanced’ commissie te willen hebben, waardoor er naast competentie, politieke kleur en nationale achtergrond nóg iets meespeelde voor een passende puzzel.

Helemaal gelukt is dat niet. Voor de twee afgewezen vrouwelijke kandidaten, kwam er als vervanging maar één terug. Zuinigjes laat Von der Leyen sindsdien weten dat haar commissie toch in elk geval de meeste vrouwelijke leden ooit telt: 12 van de 27.