Erasmus, nog altijd relevant en waardevol

Afgelopen week was het de Erasmusweek, elk jaar gevierd rond de verjaardag van de beroemde humanist, die (vermoedelijk) in 1466 is geboren. Maar buiten de erasmiaanse steden Rotterdam en Gouda, respectievelijk zijn geboortestad en de stad waar hij opgroeide, lijkt de aandacht voor Erasmus’ gedachtengoed gering. Terwijl zijn ideeën en houding waardevol zijn, juist in tijden van toenemende polarisatie, onverdraagzaamheid en intolerantie. Als Erasmus-adept laat ik me nog altijd inspireren, ook voor deze column.

Welk standpunt zou hij bijvoorbeeld hebben ingenomen over de IS-vrouwen die terug naar Nederland willen? Laten creperen of repatriëren? Hoe erg het ook tegen het rechtvaardigheidsgevoel indruist, ook deze walgelijke monsters hebben recht op een eerlijke rechtsgang. We verlagen ons niet tot hun niveau, dat is wat onze rechtsstaat onderscheidt van een dictatuur. Dat diezelfde monsters wéten dat ons rechtssysteem humaan is, in tegenstelling tot dat van hun ‘goddelijke’ heilstaat waar zij vol overtuiging onder wensten te leven, maakt hen ongelooflijk hypocriet. Woestmakend en niet te verteren, ook voor een humanist.

Een andere actuele discussie: zou Erasmus de Nederlandse moslim de versterkte gebedsoproep hebben gegund? SGP-Kamerlid Bisschop pleitte vorige week voor regels om de islamitische gebedsoproepen te voorkomen, omdat het eigenlijk geloofsbelijdenissen zouden zijn. FVD-leider Baudet vond Bisschop nog te zwak en vroeg de SGP „veel uitdrukkelijker” voor het christelijk erfgoed op te komen, als onderdeel van de verdediging van de natiestaat. Baudet, theatraal: „Dit is Nederland, dit is Sparta!”

SGP’er Bisschop reageerde hier opvallend genoeg heel erasmiaans op, door te wijzen op de godsdienstvrijheid, „dat ieder zijn geloof kan belijden, op de wijze die hij of zij wenselijk acht, of niet, zonder inbreuk te maken op de constitutionele rechten”. Dat vond Baudet maar een typische „christelijke excuusreflex”. Baudet, als een dwaas zo weggelopen uit Lof der Zotheid: „Wees trots op Nederland, wees trots op onze fantastische religie, de beste religie die er ooit geweest is, en draag dat uit!”

Ach, wat had Erasmus als polemist en satiricus hier scherpe kritiek op kunnen leveren. Zelfs in de hardvochtige tijden waarin hij leefde, vol geloofsfanatisme en gewelddadige godsdiensttwisten, weigerde Erasmus te huilen met de wolven en bleef hij zijn geloofsgenoten een spiegel voorhouden. Het christendom als onderdeel van een ‘natiestaat’ en bastion tegen de islam? Dat zou hij als een spirituele zwakte hebben beschouwd. „De Heilige Geest is neergedaald in de gedaante van een duif, niet als een adelaar of havik.”

Nederland kan wel wat meer Erasmus gebruiken.