Na de laatste hijs volgt de strijd tegen zwakte

‘We gaan het niet hebben over waarom je moet stoppen met roken. Met alle respect, dat vind ik een knettersaai onderwerp.” Hugo Hairwassers, oprichter van en trainer bij Ik Stop Ermee, staat op het podium van een grote zaal in Amsterdam-West.

De tweehonderd rokers in de zaal hoef je niet te overtuigen, anders zaten ze hier niet. Zeker de helft is al eerder gestopt, maar nicotine is hardnekkig spul: het vindt zo een weg terug in je routine.

Bij Paula Zwitser (41) gebeurde dat na acht rookloze maanden. „Ik had last van werkstress, had te veel gedronken, en nam een sigaret. Een week later weer… en toen rookte ik weer.” Ook Annemiek den Uil (46) begon weer op een feestje. „Ik was zes jaar gestopt. Maar toen kreeg ik last van stress, gedoe, verdriet. Op dat feestje dacht ik: ach, dit kan wel.” Een klassieke misvatting.

De training, die deels overlapt met de beroemde Allen Carr-methode, belooft de deelnemers dat zij na vier uur voorgoed van het roken af zijn. De vorm wijkt af van andere stoppen met roken-cursussen: die bestaan uit meerdere sessies en worden gegeven in kleine groepen. Ik Stop Ermee is meer een kruising tussen een preek en een cabaretvoorstelling: vier uur lang vuurt Hairwassers zijn feiten, grappen en anekdotes op het publiek af.

Vorig jaar kwam Ik Stop Ermee in de publiciteit omdat Nieuwsuur had onthuld dat de organisatie pronkte met een neponderzoek. Volgens Hairwassers bleek uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen dat 81 procent van de deelnemers stopt met roken: het document, met het logo van de universiteit erop, stond op zijn website. Maar de universiteit noch de zogenaamde onderzoeker bleek iets af te weten van het onderzoek. Hairwassers gaf een werknemer van Ik Stop Ermee de schuld, maar die werknemer bestond niet, aldus Nieuwsuur. Zelf houdt Hairwassers vol dat de werknemer wel bestaat.

Op de site van Ik Stop Ermee staat nog steeds dat de training „aantoonbaar verreweg het hoogste stoppercentage van Nederland” heeft. Aangetoond is het niet. Het enige onderzoek ernaar, van onder meer het LUMC, wacht nog op publicatie. En dit onderzoek geeft nog niet veel duidelijkheid, zegt Miriam de Kleijn, interim voorzitter van het Partnership Stoppen met Roken en een van de onderzoekers. „Van de 600 mensen die wij benaderden, deden er maar 125 mee aan het onderzoek.” Van die 125 waren er „verrassend veel na een jaar nog gestopt”, maar het zou goed kunnen dat juist de succesgevallen meedoen, zegt ze. Al met al lukt het de meerderheid niet om te stoppen – wat overigens bij andere stoppen met roken-cursussen ook zo is.

NRC-redacteur Miriam van ‘t Hek deed een oproep op Facebook: steun me, moedig me aan, help me stoppen: Ik wil echt, écht niet meer roken

Succesvol of niet, de Ik Stop Ermee-trainingen zijn populair. Dat zal ook komen door de lage drempel: de training is kort en kost 100 euro. Nieuwe mensen komen erop af via mond-tot-mondreclame. Ook deze avond, midden in ‘Stoptober’, is het druk.

„Waarom roken jullie?” vraagt Hairwassers aan de zaal.

„Het is lekker!” roept een jonge man. Hij blijkt een Gauloisesroker.

„Stel, je gaat op vakantie naar Ibiza en ze hebben er geen Gauloises. Ze hebben alleen lokale sigaretten, Alitas, die smaken naar modder en autoband. Wat doe je?”

De Gauloisesroker zegt grijnzend dat hij ze zou kopen.

Hij is in de val getrapt. „Aha!!” roept Hairwassers. „Net zei je nog dat je rookt omdat het lekker is, en nu ga je modder met autoband roken!”

Zo behandelt hij ook de andere genoemde rookmotivaties. Roken ontspannend? Ja, het stressniveau daalt inderdaad na het eerste trekje. Maar waarom? Omdat het lichaam juist gestrest is van de tabaksonthouding! „Er is maar één reden waarom je rookt: om de ontwenningsverschijnselen die de vorige sigaret heeft veroorzaakt op te heffen.”

Meer feitjes volgen.

„Eén ongezouten pinda maakt meer dopamine aan dan een hele sigaret.”

„De tabaksindustrie sponsorde de film Grease.”

En dan, na een uur: „Qua nicotinelevel zitten jullie nu op 55 procent.”

Het idee is: als rokers geconfronteerd worden met de feiten over tabaksverslaving, zullen ze vanzelf inzien dat roken hun niets oplevert. In de training vertelt Hairwassers uitgebreid welke middeltjes de tabaksindustrie in sigaretten stopt en wat ze veroorzaken in het lichaam. Hij is een felle tegenstander van hulpmiddelen als nicotinepleisters, e-sigaretten en Champix: die houden volgens hem de roker in de greep van nicotine.

Dat verzet tegen hulpmiddelen vindt Miriam de Kleijn lastig. „Mensen zijn er niet bij gebaat dat hij de reguliere zorg afkraakt. Ik denk dat het en-en is: veel rokers hebben wél baat bij die middelen, en de effectiviteit ervan is wetenschappelijk onderbouwd.” Mede hierom staat Hugo Hairwassers niet in het Kwaliteitsregister Stoppen met Roken, en wordt de training – in tegenstelling tot wat de website belooft – in elk geval door de vier grote zorgverzekeraars (Menzis, CZ, VGZ en Achmea) niet vergoed. Zelf beweert Hairwassers dat 80 procent van de facturen wel wordt vergoed.

De laatste rookpauze

Tijdens de eerste van drie rookpauzes van de training perst iedereen zich de liften in en de trap af. Het gezelschap buiten is gehuld in een enorme wolk rook.

„Oooohh, wat gênant”, zegt Nathalie Roege (47) tegen Annemiek den Uil als ze naar buiten lopen. „Ik voel me nu wel een beetje een slachtoffer.” Ze is „niet helemaal gemotiveerd om te stoppen”, en ook Annemiek ziet er tegenop.

Anderhalf uur later wordt de meute weer naar buiten gejaagd, nu voor de eennalaatste rookpauze van hun leven. „Het voelt nu al totáál belachelijk!” zegt Mark Rommerts (33) lachend. Hij is de Gauloisesroker die roken lekker noemde. „Roken is niet écht lekker”, zegt hij nu. „Het gaat ook om de associaties. Roken bij de koffie, na het eten…” Hij heeft één keer geprobeerd te stoppen, die poging duurde twee dagen. „Ik werd gek in m’n hoofd.” Een mevrouw naast hem raadt snoeptomaatjes aan.

Rond tien uur, buiten is het inmiddels kil en mistig, is het tijd voor de laatste rookpauze. Twee achter elkaar moeten ze er nu roken, zodat ze ervan doordrongen raken hoe vies het eigenlijk is.

Nathalie en Annemiek staan weer op dezelfde plek als net. Nathalie is inmiddels vastbesloten om te stoppen. „Ik wil dat niet meer in mijn lijf.”

Annemiek: „De tabaksindustrie is gewoon een maffia.”

Nathalie: „Nou goed, dan komt de laatste nu.” Ze gaat er eens goed voor staan. Tegen Annemiek: „Kun je nog even een foto van me maken, met m’n laatste sigaret? Dan neem ik een hele erge hijs.”

Als Annemiek ook haar laatste sigaret opheeft, drukt ze hem gedecideerd uit. „Klaar.” Achter haar lopen mensen high-fivend naar binnen.

Weer boven worden de deelnemers onderworpen aan een ademhalingsoefening. Tien minuten lang klinken er zeegeluiden, daarna is er ruimte voor hoesten.

Een zwak moment

Ruim twee weken later is Paula Zwitser nog steeds een niet-roker. „Ik heb wel moeilijke momenten gehad, maar het is me gelukt er niet aan toe te geven.” Ook Annemiek den Uil heeft niet gerookt. „Ik ben gisteren voor het eerst uitgeweest, en het ging hartstikke goed. Ik heb het wel moeilijk, maar ik ben totaal niet in de verleiding geweest. Ik wil gewoon echt niet meer roken, ik wil het niet.”

Haar vriendin Nathalie Roege, die minder gemotiveerd aan de training begon, heeft het één dag volgehouden. „Annemiek was overtuigder dan ik”, zegt ze. „Het was een hartstikke mooi verhaal hoor, ook hartstikke overtuigend, maar het werkt alleen als je écht wil stoppen. Na een dag dacht ik: ik trek het niet meer. Ik werd er agressief van, dat het niet mocht.”

En hoe zit het met Mark Rommerts, de Gauloisesroker die eerder na twee dagen al gek in zijn hoofd werd? „Het gaat hartstikke goed met me…’’, vertelt hij vrolijk aan de telefoon, …al rook ik wel weer!” Een week lang waren ze gestopt, hij en z’n vriendin, maar toen hadden ze na een paar drankjes een zwak moment. „En daarna was ik een beetje mijn motivatie kwijt.”

Lees ook: Pleisters, coaching of hypnose, wat helpt bij stoppen met roken?

Kortom: hoe vastberadener de stopper, hoe succesvoller de poging.

„Ik maak me er wel zorgen om wat het mentaal met mensen doet als ze niet stoppen na deze cursus”, zegt Miriam de Kleijn. „Ze worden ervan bewust gemaakt dat ze erin zijn geluisd door de tabaksindustrie. Als je dat niet kunt doorbreken, ben je twee keer slachtoffer. Je bent verslaafd, en je bent erin geluisd.” Toch is ze niet alleen kritisch. „Zijn methode is buiten de gebaande paden, maar de essentie is dat hij duizenden rokers weet te bereiken, en dat een deel stopt.”