‘Europese landen denken aan terughalen IS’ers’

Leidt de korte wapenstilstand in Noord-Syrië tot een andere aanpak van vluchtgevaarlijke Syriëgangers? Tot nu toe was het standpunt van veel EU-landen, inclusief Nederland, dat het ophalen en berechten van Syriëgangers niet alleen onwenselijk is, maar ook onuitvoerbaar. Door de Turkse invasie werd Noord-Syrië, waar ze in Koerdische gevangenkampen vastzitten, oorlogsgebied. Donderdag kondigde Turkije een wapenstilstand aan.

Tijd voor actie? „Dat is me drie stappen te ver”, zei premier Mark Rutte donderdagnacht in Brussel, op de EU-top met collega-leiders. De Franse president Emmanuel Macron zei: „Er is geen rechtstreekse lijnvlucht van de kampen in Noord-Syrië naar het vliegveld Charles-de-Gaulle.”

Maar de EU-opstelling is aan het kantelen, claimde de Amerikaanse president Donald Trump. Hij twitterde vrijdag: „Ik heb net te horen gekregen dat sommige Europese landen nu, voor het eerst, bereid zijn om IS-strijders terug te nemen.” ’s Avonds meldde de Britse krant The Guardian dat België, Duitsland en Frankrijk actie overwegen, omdat ze willen voorkomen dat jihadisten de opgelaaide strijd aangrijpen om te ontsnappen en stiekem naar de EU terug te keren. Volgens de krant onderzoekt het VK hoe „onbegeleide minderjarigen” kunnen worden opgehaald.

„Het zijn niet de minste landen die repatriëring overwegen”, zegt Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66). „Het is van groot belang dat we straks niet alleen komen te staan.” Coalitiegenoot Martijn van Helvert (CDA) hamert vooral op het belang van berechting in de regio zelf, waar ook het kabinet zich sterk voor maakt. Al is het maar omdat jihadisten dáár harde straffen wachten. „Als je die hier gaat berechten, zijn ze na een half jaar alweer vrij met een enkelband, terwijl ze liever een bomgordel dragen.”

Hoe realistisch is dit nog? Minister Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) is een drijvende kracht achter de oprichting van speciale tribunalen in Irak. Juridische experts uit België, het VK, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Zweden en Nederland waren vorige week in Bagdad om dat te bespreken. Maar Bagdad lijkt steeds minder enthousiast. „Er dreigt een streep te worden gezet door berechting in de regio”, zegt Sjoerdsma. „Het zou heel wrang zijn als jihadisten op geen enkele manier gestraft worden voor de misdaden die ze begaan hebben.”

De Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian ontmoette zijn Iraakse ambtgenoot Ali Alhakim. Le Drian meldde vrijdag dat „penitentiaire en justitiële” samenwerking dichtbij is. Alhakim zegt dat die beperkt zal blijven: Irak wil alleen jihadisten berechten „die in Irak gevochten hebben”.

Lees ook dit interview met Sjoerd Sjoerdsma (D66): ‘We moeten niet meer treuzelen’

Misdaden in Irak

Veruit de meeste buitenlandse Syriëgangers, zo’n 90 procent, zitten vast in Noord-Syrië. Van Helvert twijfelt er niet aan dat veel van hen ook misdaden in Irak hebben begaan. Hij vindt terughalen ook onverstandig, omdat niet alle EU-landen hun terrorismewetgeving, die strenger straffen mogelijk maakt, op orde hebben. „Het is zelfs mogelijk dat ze in Zweden helemaal geen straf krijgen.” Voor kinderen wil hij een uitzondering maken, maar alleen „als onomstotelijk vaststaat dat beide ouders dood zijn, anders zouden die gebruik kunnen maken van gezinshereniging”.

Alhakim roept EU-landen op om zelf meer te doen. De Franse antiterrorismecoördinator David De Pas geeft hem gelijk. Hij noemde de weigerachtige opstelling van EU-landen zaterdag een veiligheidsrisico, dat kan leiden tot een „helse cyclus”. „Ik hoor dat men bezorgd is, maar hoe kunnen we ons beschermen als we niet weten waar ze zijn? De beste methode is om ze te berechten en te controleren.”