Glimpjes van koningen en karavanen

Het is bijna passend om dit prachtige, fascinerende en bij tijd en wijle zelfs dromerige boek over de ‘middeleeuwse’ geschiedenis van Afrika pas een jaar na publicatie alsnog te recenseren. Sowieso is het Franse origineel al uit 2013.

Deze traagheid lijkt wel te horen bij de beslagen spiegel waarmee wij nu noodgedwongen kijken naar de geschiedenis van Afrika voordat westerse kolonisatoren zich met het continent gingen bemoeien. We weten bijna niks, alleen in Noord-Afrika, Nubië en Ethiopië schreven Afrikanen zelf aan historische bronnen. Verder zijn er mededelingen van reizigers, buitenstaanders en een beetje archeologie. De 34 hoofdstukken van de Franse archeoloog François-Xavier Fauvelle in The golden rhinoceros gaan telkens over één glimpje dat we opvangen van Afrika beneden de Sahara, van een verslag van een Chinese bezoeker in de 8ste eeuw tot de belevenissen van Vasco da Gama in de 15de. Er wordt een onbekende wereld opengelegd op een manier die doet denken aan de roman Onzichtbare Steden van Italo Calvino.

In de stapeling van impressionistische stukjes van een pagina of vijf, zes schetst Fauvelle de enorme diversiteit van de Afrikaanse geschiedenis. De lezer kijkt bijvoorbeeld even mee met koning Jirjis (Georgios) van Nubië die in 972/973 bezoek krijgt van een gezant van de islamitische heersers van Egypte. Gedoe over handelsverdragen, en een dwingend verzoek om tot de islam over te gaan (wat Jirjis niet doet). Uit diezelfde tijd is een Nubisch fresco van de maagd Maria opgegraven en weten we van religieuze strijd in het naburige christelijke Ethiopië, dat dan door een heidense koningin wordt geregeerd. De koptische metropoliet van Egypte speelt ook een rol. Zo wordt bijna ieder hoofdstuk miniatuur en speelfilm tegelijk.

Er zijn verhalen over de koningsstad Ghana, die telkens op een andere plek staat, over joodse ruzies in de Soedanese havenstad Aydhab (in de 12de eeuw een van de drukste ter wereld) en we gaan ook mee met Ibn Battuta (14de eeuw) met de strikt bestuurde Sahara-karavanen naar een afstandelijke koning van Mali.