Wie zijn de ‘klimaatrebellen’ van Extinction Rebellion?

Afgelopen april ontketende klimaatbeweging Extinction Rebellion (XR) tien dagen lang chaos in Londen. Er werden tentenkampen opgezet en als gevolg van grootschalige wegblokkades stond het verkeer vaak meerdere uren stil. Meer dan 1.100 activisten werden door de politie opgepakt. Sindsdien is de beweging snel gegroeid, met afdelingen in landen over de hele wereld. Op deze maandag begint de ‘International Rebellion’. In meer dan zestig steden zal er door middel van burgerlijke ongehoorzaamheid aandacht gevraagd worden voor de klimaatcrisis. Zo ook in Amsterdam. Maar wie zijn deze ‘klimaatrebellen’?

Lees ook: Klimaatactivisten bezetten verkeersader Amsterdam

Extinction Rebellion werd in 2018 opgericht door een groep activisten die ontevreden was over het gevoerde klimaatbeleid. De aanhangers maken zich zorgen over twee crises: de opwarming van de aarde, en het uitsterven van soorten dat ermee gepaard gaat. „Onze beweging is komen overwaaien uit het Verenigd Koninkrijk”, vertelt Ernst-Jan Kuiper (31), woordvoerder van de Nederlandse tak. Eerder werkte hij als klimaatwetenschapper, nu is hij fulltime activist. „De regering lijkt het klimaatprobleem niet serieus te nemen.” De beweging heeft drie eisen: overheden moeten de ‘klimaatnoodtoestand’ uitroepen, CO₂-uitstoot moet in 2025 zijn teruggebracht tot nul en een ‘Burgerberaad’ moet meebeslissen over het te voeren beleid.

Protestmarsen hielpen niet

Extinction Rebellion onderscheidt zich van andere milieu- en klimaatbewegingen vanwege de aanpak. Hoewel geweld wordt afgezworen ligt er veel nadruk op het belang van burgerlijke ongehoorzaamheid. „Tientallen jaren protestmarsen lopen en petities tekenen hebben weinig uitgehaald,” zegt Kuiper. „Alleen grootschalige acties in de vorm van blokkades en bezettingen trekt genoeg aandacht.” Hierbij worden de grenzen van de wet opgezocht, en soms overschreden omdat de ernst van de klimaatcrisis dit zou legitimeren.

Als mensen een arrestatie willen riskeren is het duidelijk dat hun protest serieus is

Joost Vervoort Universitair docent duurzame ontwikkeling UU

De werkwijze verklaart volgens Kuiper ook de snelle groei van de beweging: „We roepen alle mensen op om zelf in opstand te komen.” In principe staat het iedereen vrij om uit naam van Extinction Rebellion acties te organiseren. Ook Joost Vervoort, universitair docent duurzame ontwikkeling aan de Universiteit Utrecht, onderschrijft de effectiviteit van burgerlijke ongehoorzaamheid. Vooral als het gaat om zichtbaarheid van een beweging. „Als mensen een arrestatie willen riskeren is het duidelijk dat hun protest serieus is.”

Coordination Circle

Hoewel Extinction Rebellion decentraal georganiseerd is, is er wel een duidelijke structuur. Bij het voorbereiden van acties van spelen zogeheten ‘affinity groups’ een belangrijke rol. Dit zijn kerngroepen, vaak uit dezelfde stad of omgeving, met tussen de acht en twaalf leden die intensief samenwerken. Daarnaast zijn er op op landelijk niveau verschillende werkgroepen, zoals ‘Media’ en ‘Financiën’. Kuiper: „Alleen al in de WhatsApp-groepen, waar de coördinatie plaatsvindt, zitten rond de achthonderd man.” Elke werkgroep stuurt een vertegenwoordiger naar de ‘Coördination Circle’, het bestuursorgaan dat elke week vergadert. Extinction Rebellion is hiermee strakker georganiseerd dan bijvoorbeeld Fridays For Future, de beweging die ontstaan is uit het protest van de zestienjarige klimaatactivist Greta Thunberg.

„Dit moet voorkomen dat we niet met dezelfde problemen te maken krijgen als bijvoorbeeld de Occupy-beweging,” vertelt Lennart Tiller, lid van de werkgroep die zich bezighoudt met het nadenken over de politieke strategie. „Er was daar een hoop onvrede, maar er werden geen concrete oplossingen geboden.” Zijn werkgroep denkt bijvoorbeeld na over hoe het ‘Burgerberaad’, een van de eisen van de actiegroep, praktisch vorm zou moeten krijgen. Ook wordt er nagedacht over wat de reactie van de beweging zal zijn als de overheid na protesten mogelijk met tegemoetkomingen komt. Na de protesten in Londen zaten vertegenwoordigers van Extinction Rebellion aan tafel met Michael Gove, Britse Minister van Milieu, Voedsel en Rurale Zaken.

Festival van een week

Als onderdeel van de ‘International Rebellion’ blokkeerden een paar honderd actievoerders het centrum van Amsterdam, onder de noemer ‘Rebel Without Borders’. Het doel is om de Museumbrug, voor het Rijksmuseum, dagenlang te blokkeren. „We gaan eigenlijk een soort festival organiseren.” vertelt Kuiper. Er staan optredens en workshops en er is volgens de organisatie zelfs een escape room. Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam schreef vrijdag in een brief dat de gemeente daar geen toestemming voor heeft gegeven.

Volgens Kuiper blijven de plannen van de organisatie ongewijzigd. Hij rekent erop dat dit niet tot een grootschalige confrontatie zal leiden met de politie. „Agenten pakken liever niet in een keer zoveel mensen op. Bovendien zijn zij in Nederland nog niet echt gewend aan dit soort acties.”