Bengalen doen lood in de kurkuma

Kurkumapoeder in Bangladesh wordt op grote schaal bijgekleurd met loodchromaat. In zeven van de negen belangrijkste kurkuma-producerende districten, samen goed voor de helft van alle kurkuma in het land, troffen milieuwetenschappers van de Amerikaanse Stanford Universiteit tot 500 keer hogere concentraties lood aan dan toegestaan in de specerij. Het pigment geeft de gemalen geelwortel een mooie gele kleur, en zo levert de kurkuma meer op. Het is daar niet bekend dat lood giftig is, vooral ook voor kinderen, schrijven ze in het decembernummer van het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Research.

Kurkuma, ook wel koenjit of geelwortel, wordt veel gebruikt in de Aziatische keuken – het geeft curry’s een gele kleur. De meeste Bengalen eten het dagelijks.

Lager IQ

De vervuiling met loodchromaat is ernstig. Zelfs in lage hoeveelheden tast lood onder meer het zenuwstelsel aan, vooral bij kinderen. Het verstoort de hersenontwikkeling en kan leiden tot een lager IQ. Chroom-6, dat ook gevormd kan worden uit het pigment, is kankerverwekkend.

Eerder bleek al dat bijna eenderde van 430 onderzochte zwangere vrouwen op het Bengaalse platteland te hoge loodconcentraties in het bloed heeft. En een studie onder ruim 300 peuters van 1,5 tot 3 jaar oud toonde aan dat vier op de vijf kinderen verhoogde loodconcentraties in het bloed hadden. De huidige studie laat zien dat dat inderdaad door het loodchromaat in kurkuma kan komen.

Het bijkleuren gebeurt al dertig jaar, ontdekten de wetenschappers. Ze interviewden 152 mensen die de kurkuma verwerkten, distribueerden, verkochten of aten. Ze namen ook 524 monsters van kurkuma op grote en kleine markten, en van de producten, het stof en de bodem rondom de molens waar de kurkuma werd gemalen en verwerkt. Alle monsters testten ze op lood en chroom.

In twee districten, Dhaka en Munshiganj, was de concentratie lood in de kurkumapoeder het hoogst, 1.152 microgram per gram, 500 keer hoger dan toegestaan, schrijven ze. In de andere districten was het 690 microgram per gram.

Nederland importeert waarschijnlijk geen kurkuma uit Bangladesh

De belangrijkste reden om het pigment toe te voegen was om de kleur op te peppen als de wortels bleker uitvielen. Dat gebeurt wanneer ze nat zijn geworden, bleek uit de gesprekken. De auteurs roepen op om snel in te grijpen. Ze adviseren om niet alleen Bengaalse producenten en consumenten bewust te maken van het gevaar, maar ook om bijvoorbeeld droogmachines in te zetten na de oogst.

In de westerse wereld wordt kurkuma steeds populairder, als specerij, als natuurlijke kleurstof, maar ook als voedingssupplement vanwege de vermeende werking tegen een keur aan klachten, waaronder pijn, kanker, depressie en darmontsteking. Een bestanddeel van kurkuma, curcumine, lijkt ontstekingsremmend te werken in dierproeven en kweekbakjes, maar het is de vraag of dit ook zo is bij mensen. Curcumine wordt slecht uit de darm opgenomen en, eenmaal in het lijf, snel afgebroken. Het bereikt beoogde cellen dus nauwelijks.

Omdat importerende landen veiligheidscontroles uitvoeren, mengen producenten de kurkuma voor de export minder bij, schrijven de auteurs. Omdat die keuringen slechts een gedeelte ondervangen, raden ze aan geïmporteerde kurkuma regelmatiger te checken. Dat kan met draagbare apparaatjes die meten met röntgenstraling en fluorescentie.

Geen wettelijke limiet

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit controleert wel levensmiddelen op lood, maar gedroogde kruiden niet. Er is geen wettelijke limiet voor lood in kruiden, laat hun woordvoerder Michel van der Maas weten. „Dit probleem is niet bij ons bekend”, erkent hij. „Er wordt waarschijnlijk geen kurkuma uit Bangladesh in Nederland geïmporteerd. Maar naar aanleiding van dit signaal gaan we onderzoeken of we kurkuma op lood moeten analyseren.”

In de VS zijn tussen 2010 en 2014 vijf kinderen met loodvergiftiging beschreven in de medische literatuur, alle vermoedelijk door het eten van vervuilde specerijen. De laatste jaren zijn daar al 13 merken kurkuma van de markt gehaald.

„Kruiden en specerijen horen wereldwijd bij de meest kwetsbare producten voor voedselfraude”, zegt Saskia van Ruth, hoogleraar voedselauthenticiteit en -integriteit aan de Wageningen Universiteit. Of lood in Nederland soms in de kurkuma terecht zou kunnen komen is lastig te zeggen. „De informatie is erg verdeeld.”