'Greta is de persoon die een reactie heeft ontketend'

Greta Thunberg gaat niet op zoek naar aanhangers. Die komen naar de 16-jarige klimaatactivist toe. Zo nam Pierre Casiraghi, de zoon van prinses Caroline van Monaco, contact met haar op. Samen zeilden ze op zijn boot – klimaatneutraal – van Engeland naar de Verenigde Staten voor haar bezoek aan de VN-klimaattop en later ook nog een VN-klimaattop in Chili. Hoe Thunberg, die tegen vliegen is, teruggaat naar Zweden is nog onduidelijk.

Op de VN-klimaattop beschuldigde ze wereldleiders ervan haar generatie te verraden door de uitstoot van broeikassen niet aan te pakken. „Jullie hebben mijn dromen en mijn jeugd gestolen met jullie loze woorden.”

Dat gevoel borrelt bij steeds meer jongeren op. Van Berlijn tot Bangkok gingen vorige week vrijdag zo’n vier miljoen mensen de straat op om aandacht te vragen voor klimaatverandering. Deze vrijdag worden weer tientallen klimaatstakingen gehouden, met miljoenen demonstranten. Het zijn niet alleen maar scholieren of andere jongeren die actief zijn, ook ouderen doen mee. Hun belangrijkste eis is dat de opwarming van de aarde beperkt moet worden tot maximaal 1,5 graden. En Thunberg kreeg hen op de been.

Het is inmiddels een echte beweging geworden. Een belangrijke kracht daarachter is de Zweedse gepensioneerde ingenieur, Janine O’Keeffe (55). Ze zag Greta vorig jaar augustus, op de eerste dag van haar staking, voor het Zweedse parlement zitten en ging met haar in gesprek. Eerder dat jaar wilde O’Keeffe met een groep klimaatactivisten al aandacht vragen voor klimaatproblemen. Dat kwam niet van de grond, tot ze Greta tegenkwam. „Ik ben kort daarna met een paar mensen gaan zitten om te bespreken hoe we in zo kort mogelijke tijd een beweging zo groot mogelijk konden maken”, vertelt ze telefonisch aan NRC.

Fridays for future

In het begin was O’Keeffe voor veel jongeren buiten Zweden het aanspreekpunt. Ze stond media te woord, was medeverantwoordelijk voor de site en onderhield contacten met andere landen.

Maar ze is niet de organisator van Fridays for Future (FFF), zoals de volksbeweging is gaan heten die zich door Thunbergs oproep tot staken liet inspireren. Alle bewegingen kunnen zélf beslissen bijeenkomsten over klimaat te organiseren in hun land. Iedereen kan een geplande staking melden op de wat ouderwets ogende site van FFF. „Nu we een jaar verder zijn, heb ik ook geen exact overzicht meer van wie wat waar doet”, zegt O’Keeffe.

Ze hoopt dat activisten zich vooral inzetten in hun eigen land. Mocht er toch een internationale bijeenkomst zijn, dan „willen we natuurlijk niet stimuleren dat mensen gaan vliegen”, zegt ze.

De activisten doen het werk vrijwillig, zegt een woordvoerder van FFF via de mail. „Voor zover wij weten worden landelijke bewegingen ook niet betaald voor hun activiteiten. Maar dat weet ik niet zeker omdat het om meer dan 165 landen gaat die meedoen.” Als er geld nodig is, „beginnen we een crowdfundingsactie, bijvoorbeeld voor sprekers”, schrijft de woordvoerder.

Er is samenwerking tussen de stakers uit verschillende landen. De communicatie vindt vooral plaats via Whatsapp, Facebook en minder bekende apps zoals Discord. Iedereen die geïnteresseerd is, kan zich hierbij aansluiten. Dat leidde er onlangs toe dat de belangrijkste WhatsApp-groep het maximum aantal deelnemers had bereikt.

‘Oh, wat cool’

In Nederland is net als in veel andere landen de lokale beweging spontaan begonnen. In Utrecht was het de 17-jarige Dana Seggev die twee maanden geleden bij FFF aanhaakte. Ze wandelt nu van Wageningen naar Den Haag, waar deze vrijdag de Nederlandse demonstratie is. „Ik ben inmiddels in Zoetermeer”, zegt ze telefonisch.

Haar activisme begon zoals voor veel scholieren bij Greta. „Op internet las ik iets over haar staking voor het parlement van Zweden en ik dacht, ‘oh, wat cool’. Ik wil zelf ook invloed kunnen uitoefenen.”

Seggev ging in februari naar de grote stakingen in België en Nederland. Met een groep vrienden maakte ze een Instagramprofiel aan, zette slogans met de tekst ‘Go green or Go home’ op spandoeken en ging naar acties. De FFF-afdeling Utrecht heeft in twee maanden zo’n tien tot vijftien mensen die meehelpen met het organiseren van stakingen en activiteiten in Utrecht. Rond de vijftig mensen worden daarvan op de hoogte gehouden.

Op de site van FFF kunnen activisten een gigantische poster uitprinten met een tekening van Thunberg. Handig voor bij acties. „Maar het is niet zo dat we Greta als onze leider zien”, zegt Seggev. „Ze is de persoon die een reactie heeft ontketend”. Dat zeggen ook activisten uit andere landen.

„Greta wil niet als bekendheid worden ontvangen. Bij een bijeenkomst afgelopen zomer in Zwitserland kregen we van de lokale FFF-afdeling de instructie dat we normaal moesten doen tegen haar. Niemand doet zich bij ons belangrijker voor dan een ander.” 

Het doel van de beweging was tot nu toe om beleidsmakers wakker te schudden, zegt Seggev. „We zijn scholieren, geen wetenschappers, maar we zeggen wel dat onze politici naar de wetenschap moeten luisteren.” Ze is blij dat ze in korte tijd veel mensen bewust hebben gemaakt van de klimaatcrisis.

O’Keeffe had verwacht dat „er sneller concreet iets op papier zou staan”. Ze bedoelt dat politieke leiders ook echt de opwarming van de aarde willen beperken tot maximaal 1,5 graden. „Er is nu momentum, maar er zijn nog steeds geen harde beloftes gedaan.”