Overheid verliest op één dag meer dan een miljard op aandelen ABN

De Nederlandse overheid is donderdag bijna 1,2 miljard euro armer geworden toen bij vlagen paniekerige beleggers hun aandelen ABN Amro dumpten in reactie op een strafrechtelijk onderzoek tegen de bank wegens overtreding van de witwaswetgeving. De staat bezit 56 procent van de aandelen van ABN Amro. Dat is een erfenis van de nationalisatie van de bank in 2008.

Het justitieonderzoek overviel minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA). Hij wil snel overleg met de stichting NLFI die namens de overheid de aandelen beheert. Tweede Kamerlid Roald van der Linde (VVD) vraagt om een debat.

De koersval was zo hard omdat duidelijke informatie over de reikwijdte van het onderzoek ontbreekt. Woordvoerders van het Openbaar Ministerie en van ABN Amro konden of wilden geen details geven. Beleggers zijn bang voor een ‘superboete’ à la de schikking van 775 miljoen euro die ING vorig jaar heeft getroffen met justitie na vergelijkbare verdenkingen. Verder dreigen hoge extra controlekosten bij ABN Amro. Banken moeten weten wie hun klanten zijn en hoe ze aan hun geld komen.

De aandelen van ABN Amro kelderden donderdag met ruim 12 procent. Het totale verlies aan waarde was 2,1 miljard euro.

Is dit inderdaad een nieuwe witwasaffaire à la de ING die tot boze politieke reacties leidde, de een na hoogste bestuurder zijn functie kostte en het vertrouwen in de financiële wereld een nieuwe knauw gaf?

Lees meer over de witwasaffaire bij ING: Poortwachter ING hield zijn ogen gesloten

Het Openbaar Ministerie is in actie gekomen na aangifte door de De Nederlandsche Bank, die toezicht houdt op de banken. ABN Amro is zelf woensdag geïnformeerd en maakte het onderzoek donderdagmorgen bekend. De parallellen met ING dringen zich op. ABN Amro heeft geen of te weinig onderzoek naar klanten gedaan, zegt het Openbaar Ministerie. De bank heeft verder over een langere periode ongebruikelijke (lees: potentiële witwas-) transacties niet bij justitie gemeld en niet tijdig ‘foute’ klanten de deur gewezen.

In het ING-onderzoek wist het OM vier concrete witwaszaken uit te diepen. Verder bleek dat ING intern de zaken niet wilde aanpakken. Toen zat er tussen het begin van het onderzoek en de schikking een periode van bijna tweeëneenhalf jaar. De brede formulering van het OM kan duiden op een onderzoek naar structurele tekortkomingen in plaats van opsporing van dubieuze klanten.

ABN Amro moest dit jaar tweemaal opbiechten dat er intern bij de klantendossiers ernstige manco’s waren. De bank huurde vierhonderd medewerkers extra in bovenop de duizend die de klantendossiers al naliepen. De dubbele biecht kwam als een verrassing. Na de ING-schikking had minister Hoekstra geprobeerd de Kamer gerust te stellen. De Nederlandsche Bank had bij meerdere banken tekortkomingen geconstateerd in hun anti-witwasmaatregelen en dat, soms met een sanctie, afgehandeld.

Meer dan pikant

Het onderzoek bij ABN Amro brengt opnieuw een grote, ook internationaal actieve en bekende Nederlandse bank in opspraak. De ING-affaire vorig jaar viel, in de tijd, bijna samen met een internationaal witwasschandaal bij Danske Bank, een grote Deense bank. In dat kader is het meer dan pikant dat het OM nu spreekt over mogelijke overtredingen over een langere periode. Gerrit Zalm, die tot eind 2016 ABN Amro leidde, werd eerder dit jaar als commissaris benoemd bij Danske Bank. De Denen wilden daarmee het vertrouwensherstel bespoedigen.

Het onderzoek brengt Hoekstra in een lastig parket. Hij is bij ABN Amro formeel een aandeelhouder op afstand. De aandelen die de staat bezit, worden beheerd door de stichting NLFI. Maar hij is ook medeverantwoordelijk voor de naleving van de financiële wetgeving. En bovendien: hij heeft de beslissende stem bij de opvolging van de huidige bestuursvoorzitter Kees van Dijkhuizen. De ABN Amro-topman heeft medio juni zijn vertrek aangekondigd als zijn contract volgend jaar april afloopt.

Rondom Zalms aftreden en de benoeming van Van Dijkhuizen was er een machtsstrijd in de top, die begin 2018 tot het vertrek leidde van president-commissaris Olga Zoutendijk. Haar opvolger was de bancaire veteraan Tom de Swaan. Hij moet nu Van Dijkhuizen rugdekking geven en tegelijkertijd diens opvolging voorbereiden.

Correctie (26/9): In een eerdere versie van dit artikel werd Tweede Kamerlid Roald van der Linde ten onrechte Ronald genoemd.