Cartoonisten verenigen zich onder journalistenvakbond NVJ

Cartoonisten moeten zichtbaarder, beter beschermd en eerlijker beloond worden. Daarom begint de Nederlandse Vereniging van Journalisten een ‘werkgroep’ voor journalistieke tekenaars, maakte ze dinsdag bekend tijdens de uitreiking van de Inktspotprijs, voor beste politieke tekening van het jaar.

Het initiatief voor de werkgroep komt van Tjeerd Royaards, die in 2018 zelf de Inktspotprijs in ontvangst mocht nemen. Van alle journalisten zijn cartoonisten het kwetsbaarst, zei Royaards toen in een interview met NRC. „Dictators en terroristen nemen als eerste aanstoot aan tekeningen.” Tegelijkertijd genieten politieke tekenaars weinig bescherming, „omdat ze zijn niet onderdeel zijn van een redactie of belangenvereniging”. Royaards riep de NVJ op zich meer in te zetten voor cartoonisten.

Lees het interview met Royaards: ‘Cartoonisten staan in de frontlinie van de persvrijheid, onbeschermd’

Manifest

Kort daarna belde NVJ-secretaris Thomas Bruning hem op en organiseerden ze enkele sessies om de wensen van cartoonisten op papier te zetten. Daar kwam in april een manifest uit, dat werd ondertekend door vijftien tekenaars, onder wie bekenden als Joep Bertrams en Hajo de Reijger.

„Journalistiek tekenaars staan in de frontlinie van de persvrijheid”, begint dat manifest. Ze hebben wereldwijd te maken met censuur, bedreigingen en opsluiting. De aanslag op Charlie Hebdo in 2015 is het extreemste voorbeeld. Recenter stopte de internationale editie van The New York Times maar helemaal met het publiceren van de dagelijkse cartoon toen een tekening van de Israëlische premier Netanyahu als blindengeleidehond van Trump als antisemitisch werd gezien. Nederlandse cartoonisten kregen doodsbedreigingen toen Geert Wilders vorig jaar een Mohammed-tekenwedstrijd uitschreef.

Lees de reactie van NRC-columnist Lotfi El Hamidi op het besluit van The New York Times: Gum de democratie niet uit, koester de controversiële spotprent

Niet van leven

Collega’s die in Nederland of internationaal in de problemen komen wil Royaards steunen met de werkgroep. Hij zit zelf in de adviesraad van de Cartoonists Rights Network International, een soort Amnesty International voor cartoonisten. Daarnaast moet de werkgroep cartoonisten bijstaan als zij in zaken verwikkeld raken over auteursrecht of vergoedingen. Ze willen aanhaken bij de veel grotere groep fotografen binnen de NVJ, die al jaren strijden voor betere tarieven. „Omdat we er bijna niet van kunnen leven.” Begin dit jaar legden honderden fotografen daarom het werk neer.

Royaards hoopt op vijftig werkgroepleden aan het eind van het jaar. „Bij minder heeft het weinig zin.” Hij gokt dat er nu zo’n veertig politiek cartoonisten zijn die regelmatig publiceren, en tachtig tot honderd tekenaars die zich „aangetrokken voelen” tot het vak, zoals rechtbanktekenaars.

NVJ-secretaris Bruning erkent dat cartoonisten lang niet goed zichtbaar waren binnen de vakbond. „Het moet wel uit de leden zelf komen.” Met een werkgroep kan de NVJ cartoonisten beter betrekken bij bijeenkomsten, belangenbehartiging en communicatie, aldus Bruning. Hoeveel cartoonisten nu lid zijn van de NVJ, weet de vakbond niet. Dat vinkje kunnen leden nog niet aankruisen.

De werkgroep moet de beroepsgroep ook zichtbaarder maken. „Ik maak me zorgen dat weinig jongeren politiek cartoonist willen worden”, zegt Royaards. „Ik ben bijna veertig en een van de jongsten, volgens mij. Dat is zonde, zeker in een tijd als nu, waarin er zo veel gebeurt in de wereld waar je kritiek op kunt hebben.”