Incassotruc: pomp de schuld op en leg dan beslag op de hele boedel

Niet elk onrecht schokt de rechtsorde. Soms is het onrecht deel van wat mensen graag vangen onder de noemer: „Dat is hoe we in Nederland de zaken nu eenmaal hebben geregeld.” Maar als je het van dichtbij ziet, vallen de schellen je van de ogen.

Dat gebeurde mij twee keer achter elkaar. Eerst bij de woensdag door BNNVARA uitgezonden documentaire De Schuldmachine van Camiel Zwart over een groep jongeren in de Bijlmer in Amsterdam die in hun schuldproblemen worden bijgestaan door de stichting ONSbank. De film is een zogenoemde ‘boosmaker’.

Neem het moment waarop de twintiger Mirelva met een van haar schuldeisers belt. Dat blijkt de firma Van Dijk te zijn, in Nederland wereldberoemd als leverancier van schoolboeken. Mirelva’s schuld blijkt te zijn ontstaan op haar twaalfde. Toen is er iets misgegaan met de betaling en nu wil Van Dijk geld zien. Niet van haar ouders, maar van haar. Of wacht, is Van Dijk de schuldeiser wel? Daar kunnen ze haar dossier niet meer vinden; waarschijnlijk is haar schuld opgekocht door een incassobureau dat haar nu de duimschroeven aandraait.

Zo werkt Nederland: je ouders kunnen je schoolboeken niet betalen en tien jaar later krijg je de deurwaarder over de vloer. Uiteraard is de schuld door rente en kosten dan veel hoger dan het oorspronkelijke bedrag. Willem Los, vrijwilliger van ONSbank, over de schuldenindustrie: „Ze pompen snel de kosten op en proberen dan beslag te leggen.”

Veel van de jongeren die Los bijstaat zijn opgegroeid in arme, gebroken gezinnen waar een financiële vergissing snel is gemaakt. Wie dan wegduikt, komt het moeras niet meer uit. Een jonge moeder had een grote schuld bij de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst. Die instelling had haar kinderopvangtoeslag rechtstreeks aan de crèche overgemaakt. Nu moet zij het geld terugbetalen omdat ze niet kan bewijzen dat haar kind daadwerkelijk bij ‘De Jeugdkampioentjes’ is opgevangen. Complicatie: de jeugdkampioentjes zijn failliet.

We zien hoe Willem Los een zaal vol deurwaarders voorhoudt dat er vaak een contrast bestaat tussen de menselijkheid die ze zich op hun eigen websites toedichten en de dagelijkse praktijk van hun vorderingsbeleid. Al snel staat een flinke groep deurwaarders op en neemt de benen. Voor sommige mensen is zelfs de kleinste spiegel al onverdraaglijk.

.

Donderdag had BNNVARA nog een boosmaker, de Zembla-aflevering ‘Parkinson op het platteland’. Wat blijkt: in sommige plattelandsgebieden komt de ziekte van Parkinson zeer veel voor. De uitzending vertelt het verhaal van Ted Blom, die na jaren werken op het land de ziekte kreeg. Een paar jaar later begon ook een buurman ‘als een robot’ te lopen. „Hij leek ineens wel een broer van Ted.” Er waren meer dan tien zieken in de buurt.

Volgens een arts is het goed mogelijk dat er een verband is tussen het werken met bestrijdingsmiddelen en parkinson, maar dat is lastig aan te tonen omdat er vaak veel tijd tussen het gifgebruik en de diagnose zit. In Frankrijk geldt parkinson inmiddels als beroepsziekte. Als je de kaart van de verspreiding van de ziekte in het land bekijkt, lichten alle grote wijngebieden op. Landbouworganisatie LTO wil het nu uitzoeken.

Intussen wordt er druk de andere kant op gekeken. Een broccoliteler in de buurt van Ted Blom zegt: „Ik heb het niet elke dag over parkinson.” Als de Zembla-verslaggever de baas van een aardappelveld belt om te vragen of een met de ziekte in verband gebracht gif daar wordt gebruikt, barst de man uit in een schaterlach. „Ik ga toch niet bijhouden wat er allemaal op die piepers wordt gespoten!” Je zal er maar naast wonen.