‘Een foto van iets leuks hoeft nog geen leuke foto op te leveren’

Zoals vaker bij fotowedstrijden het geval is, loopt ook hier het niveau van de inzendingen erg uiteen, zag portretfotograaf Merlijn Doomernik toen hij halverwege de inzendtermijn alvast de foto’s bekeek. Van heel goed tot zeer matig. Bovendien namen niet alle inzenders het thema even serieus, aan de vele landschappen, gebouwen en dieren te zien. „Ik zie niet goed wat een foto van twee copulerende slakken met ‘Nederland poseert’ te maken heeft.”

Er zaten ook foto’s met meer actie tussen, reportageachtig werk, waarbij de gefotografeerde niet of nauwelijks in de gaten had dat hij op de foto werd gezet. Maar ook dat past niet echt binnen het thema, volgens Doomernik. „Als het om poseren gaat, moet er eigenlijk iets van bewijs te zien zijn dat er contact is geweest tussen de gefotografeerde en de fotograaf”, zegt Doomernik. „Als dat er niet is, is er feitelijk geen sprake van een geposeerde foto.”

Een foto waarbij voor- en achtergrond samen een dialoog aangaan, dat werkt vaak goed. Zoals op de foto van Barend Schulte. „Die mevrouw ziet er sowieso prachtig uit met haar jurk, al was de achtergrond egaal grijs geweest. Maar wat de foto echt bijzonder maakt, is die hele rij toiletcabines – op zichzelf al absurd. Wat is hier aan de hand? Komt die mevrouw hier toevallig voorbij? Is zij de eigenaar van de toiletten? Is dit een kunstproject? Het contrast is zowel in kleur als in verschijning zo groot dat het gewoon grappig wordt. Het lijken twee goede foto’s over elkaar heen geplakt. Dat maakt het samen tot één supergoede foto.”

Communicerende delen

Basiseis van portretfotografie is volgens Doomernik dat de ogen scherp zijn. Zie Vrouw met kat, van W. de Haan. „Het licht komt heel mooi binnen, rechts op het oog van de vrouw en links op het oog van de kat. Dat maakt het spannend. Die sfeer wordt ook bepaald door het grote verschil in scherpte en onscherpte en het zachte contrast. Door die paal in het midden wordt de foto in tweeën gesneden, maar toch communiceren de delen goed met elkaar.” Ook mooi: de foto is in zwart-wit. „In kleur zou dit beeld veel minder effectief zijn.”

Nog een foto met een belangrijke rol voor het licht: het meisje in het groen van Caroline Ubachs. „Het is me niet duidelijk of ze in de zon op het kunstgras ligt of dat ze voor een prikbord staat. Maakt ook niet uit. Doordat ze de ogen gesloten heeft, wordt de suggestie gewekt dat ze in zichzelf gekeerd is. Het harde licht geeft een perfect schaduwprofiel. De rechte lijn krijgt een kromming over haar slaap en hals en borst. Mooi hoe die grafische elementen bijdragen aan het portret.”

Alles klopt

Altijd lekker als er op een foto veel valt te zien. Zoals op Gelukkig in je vertrouwde omgeving, van Willem Overkleeft. „Een heel verhalende foto, die veel vragen oproept. Heeft dat mannetje al die beelden verzameld of zelf gemaakt? Is het zijn atelier? Een museum? Die man staat er wel, maar poseert eigenlijk niet echt. Meer van: vooruit, maak dan maar even een foto. Een heerlijke sfeer, met al dat hout en die stenen en dat mannetje met z’n hoog opgetrokken broek. Een eerlijke foto ook; alles klopt aan het beeld.”
Meest geslaagde foto tot nu toe vindt Doomernik Kleinzoon Milio in de groentetuin, tussen de doorgeschoten pastinaak, van Leen. „Deze vind ik echt fantastisch. Een soort horrorachtig beeld, alsof er een geest opduikt uit het dodenrijk. Ongetwijfeld was kleinzoon Milio vrolijk in de groentetuin aan het spelen, maar door het licht en de donkerte krijgt het op de foto iets griezeligs. Is dit een ontvoerd kind dat ontsnapt is? Zo’n sfeer. Ook doordat het jongetje zo neutraal kijkt en geen onderlijf heeft. Heel intrigerend. Het heeft bijna de kwaliteit van een filmposter.”

Verkleedpartij?

Wat Doomernik maar wil zeggen: voor een mooie foto heb je absoluut geen supermodel nodig. Sterker: „Een gemiddelde foto van een mooi onderwerp is minder interessant dan een mooie foto van een minder aantrekkelijk onderwerp. Als je een foto maakt van iets leuks, wil dat nog niet zeggen dat dat ook een leuke foto oplevert.” Een verkleedpartij of gek masker opzetten voor de foto, waarom zou je? „Een kind tussen de doorgeschoten groente kan veel spannender zijn.”

Het thema van de maand september is Nederland poseert. Inzenden en stemmen kan tot 4 oktober 17:00 uur op nrc.nl/fotowedstrijd.