Advies aan Hoge Raad: Houd Urgenda-uitspraak in stand

Als het aan de procureur-generaal en advocaat-generaal ligt, verandert de Hoge Raad de Urgenda-uitspraak van het hof niet. Nederland moet wat hen betreft voor het einde van volgend jaar de uitstoot van broeikasgassen drastisch verminderen. Dat staat in een advies dat vrijdag aan de Hoge Raad is gestuurd. De Hoge Raad neemt de conclusie in overweging voor de uitspraak, die naar verwachting op 20 december wordt gedaan.

Net als het hof is de procureur-generaal van mening dat bescherming tegen opwarming van de aarde en de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen onderdeel uitmaken van de zorgplicht die de Staat aan Nederlandse burgers heeft en die in het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens is vastgelegd. In juni 2015 oordeelde de rechtbank dat Nederland over twee jaar ten minste 25 procent minder broeikasgassen uit moet stoten dan in 1990. De Nederlandse Staat ging achtereenvolgens in hoger beroep en in cassatie. Niet omdat ze de gevolgen van klimaatverandering ontkent, maar omdat ze zich de te nemen maatregelen niet via een gang naar de rechter wil laten voorschrijven.

Het Urgenda-vonnis eist dat de CO2-uitstoot al in 2020 sterk is afgenomen. De gepresenteerde maatregelen van het kabinet richten zich meer op 2030.

‘Ernstige dreiging’

De Staat vond en vindt dat de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering bij uitstek een politieke aangelegenheid is. Van die klimaatverandering gaat volgens het hof echter zo’n „ernstige dreiging” uit, dat het de overheid in oktober vorig jaar verplichtte om Nederlandse burgers daar tegen te beschermen. Dat was terecht, vindt ook de procureur-generaal nu. De uitspraken in eerste aanleg en beroep trokken wereldwijd de aandacht, omdat het niet eerder was voorgekomen dat een rechter een regering opdroeg meer te doen tegen klimaatverandering.

Als het Urgenda-arrest standhoudt in cassatie, betekent dat een aardverschuiving voor het Nederlandse klimaatbeleid. De Nederlandse staat heeft sinds het vonnis in 2015 volgehouden dat het de rechterlijke uitspraak uitvoert, maar nam toch nauwelijks maatregelen om dat ook daadwerkelijk te doen. De belangrijkste ingreep is het besluit om de Hemwegcentrale, een kolencentrale in Amsterdam, op 1 januari 2020 te sluiten. Daarnaast kondigde het kabinet in juni nog wel een reeks kleinere maatregelen aan, maar samen zijn die lang niet voldoende om het Urgenda-doel te halen.

De uitstoot van broeikasgassen in Nederland lag vorig jaar 15 procent lager dan in 1990. Wil Nederland de doelen halen, moet de uitstoot de komende jaren nog eens bijna worden gehalveerd.

Broeikasgassen

De uitstoot van broeikasgassen was vorig jaar pas met 15 procent gedaald sinds 1990, maakte het CBS deze week bekend – ver verwijderd dus van het Urgenda-doel van 25 procent reductie in 2020. Om te voldoen aan het vonnis, moet het kabinet dit jaar naar schatting nog 9 miljoen ton CO2 extra besparen. Alle aangekondigde maatregelen samen, inclusief sluiting van de Hemwegcentrale, zijn volgens het ministerie van Economische Zaken en Klimaat goed voor een reductie van 4 miljoen ton.

Als het Urgenda-arrest standhoudt voor de Hoge Raad en dus onherroepelijk wordt, stelt dat het kabinet onmiddellijk voor grote problemen. Er zijn nauwelijks nog klimaatmaatregelen voorstelbaar die het gat binnen enkele maanden kunnen dichten.

De procureur-generaal is een onafhankelijk orgaan dat de Hoge Raad van rechtsadvies voorziet. Vaak komen adviezen („conclusies”) van dit orgaan op zijn minst gedeeltelijk terug in de arresten van de Hoge Raad.