Als je ouders altijd ruziemaken, kun je zelf maar beter een draak worden

Een omvallend glas melk of water was al genoeg om de sfeer te doen omslaan. „Daar werd heel heftig op gereageerd. Terwijl je ook kunt denken: pak een theedoek en het is klaar.” De vrouw – die om privacyredenen anoniem wil blijven – heeft het over haar huwelijk dat in 2014 werd beëindigd. Regelmatig maakten zij en haar ex-man ruzie.

Vaak waren hun dochter en zoon van destijds zeven en vijf daarbij. „Dat ging van een discussie tot geschreeuw”, vertelt de moeder. „Totdat de kinderen riepen: ‘Kunnen jullie stoppen met ruziemaken!?’ Of opmerkingen als: ‘Misschien kunnen jullie beter gaan scheiden, jullie maken zoveel ruzie.’”

Het meisje en de jongen werden tijdens de scheiding begeleid door Inge Marit Wielinga-Pols. Als Kinderen-In-Een-Scheiding-coach probeert zij kinderen te laten praten over hun gevoelens en vraagt ze aandacht voor wat voor hen belangrijk is. Deze maand verscheen haar boek Ruziemaken, een hele kunst. Hiermee wil Wielinga-Pols kinderen en ouders in gesprek laten gaan over hoe je omgaat met ruzies, en hoe je op een goede manier ruziemaakt om een relatie goed te houden.

Jaarlijks komen zo’n 53.000 kinderen in de situatie terecht dat hun ouders uit elkaar gaan, blijkt uit cijfers van het CBS. Bij ongeveer 33.000 kinderen waren de ouders eerst getrouwd, bij zo’n twintigduizend kinderen woonden ze samen. De meeste scheidingen vinden kort na de zomervakantie en kort na de kerstvakantie plaats, zegt Robbert Hogenelst, mediator bij All About Mediation. De reden hiervan is dat partners in de zomermaanden en rond Kerst en Oud en Nieuw „meer rust” en „meer tijd voor reflectie” hebben, aldus Hogenelst. Bovendien worden ze volgens de mediator dan „meer geconfronteerd met elkaar”.

Loyaal aan beide ouders

Kinderen vinden het heel moeilijk als ouders heftig ruziemaken waar ze bij zijn, zegt Annelies Hendriks, ontwikkelingspsycholoog en mediator. „Ze kunnen niet naar een van de twee toegaan om troost te zoeken omdat het dan lijkt alsof ze partij kiezen. En dat willen kinderen niet: die zijn loyaal aan beide ouders.”

Het meisje en de jongen hadden hun eigen tactiek bedacht om met de ruzies om te gaan, ontdekte Wielinga-Pols tijdens gesprekken met hen. „We hebben plannetjes”, zeiden ze. Wanneer er weer werd geschreeuwd, deden de kinderen net alsof zij ook ruzie hadden. Ze sloegen elkaar, gooiden elkaar op de grond, pikten snoep of gooiden spullen om. De jongen probeerde te huilen als hij werd geslagen. Alles zodat de ouders hun aandacht verlegden van hun eigen geruzie naar hen, aldus Wielinga-Pols.

Dit soort gedrag komt vaker voor, zegt mediator Hogenelst. „Als er veel emotie en ruzie is, kunnen kinderen lastig gedrag gaan vertonen.” Hierbij kan het volgens Hogenelst gaan om ruziemaken, weglopen, kattenkwaad uithalen, of zelfs jeugdcriminaliteit. „Kinderen doen dat om aandacht te trekken, of omdat ze hun emoties niet kwijt kunnen.” En soms in een poging de ouders weer bij elkaar te krijgen, aldus Hendriks. „Ze pikken bijvoorbeeld iets, zodat de ouders samen naar het politiebureau moeten.”

In het verhaal van de ouders die in 2014 scheidden, waren niet alle ruzies van de kinderen gespeeld. Het meisje had volgens haar moeder destijds veel conflicten op school. Die waren volgens de moeder helemaal te wijten aan „het gezeik achter de schermen, wat kinderen ook voelen”. Ontwikkelingspsycholoog Hendriks herkent dit. „Als je lang in een situatie zit waar het stressniveau te hoog is, heeft dat effect op het lijf”, zegt ze. „Je kan stil worden, of juist een kort lontje krijgen, en dus veel ruzie gaan maken.”

Met een mes de partner achterna

Niet alleen op de korte termijn kunnen kinderen last hebben van een scheiding. Vooral wanneer er tijdens een scheiding veel agressie is, kan dit volgens mediator Hogenelst op latere leeftijd gevolgen hebben. In zijn praktijk heeft hij nu een vrouw van 28 bij wie de ruzies tussen haar ouders vroeger zo hoog opliepen dat de een de ander met een mes achternazat. „Zij zegt nu: ‘Ik durf om deze reden geen kinderen te nemen.’” Ook kunnen sommige kinderen later moeite hebben met het aangaan van relaties, aldus Hogenelst.

Toch is het niet zo dat een scheiding altijd alleen negatieve effecten heeft, benadrukt Hendriks. Kinderen kunnen er volgens haar „emotioneel zelfstandiger” van worden. „Wanneer ze vaak van de ene naar de andere ouder gaan, moeten ze bijvoorbeeld zelf nadenken: welke knuffels neem ik mee? En ze leren omgaan met afscheid nemen en ergens landen.”

Als voorbeeld noemt ze een jongetje uit haar praktijk van wie de ouders zijn gescheiden toen hij een baby was, waarna hij halfbroertjes en -zusjes erbij kreeg. Tijdens een van de gesprekken – een aantal jaren na de scheiding – vroeg Hendriks met welke dieren hij zijn familieleden zou typeren. Dat waren „allemaal lieve diertjes: een dolfijntje, hamstertje, beertje, poesje”, zegt Hendriks. En toen ze vroeg welk dier hij zelf was, zei de jongen: „Een draak”. Want: „Een draak kan overal leven: in het water, in de lucht en op het land.”