Wilders-proces verplaatst zich van rechtszaal naar Binnenhof

Besluit het Haagse gerechtshof dinsdag alsnog om meteen te stoppen met de strafzaak tegen PVV-leider Geert Wilders? Het verzoek tot het niet-ontvankelijk verklaren van het Openbaar Ministerie (OM) zullen de raadsheren wederom voorgelegd krijgen na nieuwe onthullingen over de bemoeienis van topambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het wordt steeds duidelijker dat ambtenaren met regelmaat geprobeerd hebben invloed uit te oefenen op de strafrechtelijke aanpak van de politicus die op 19 maart 2014 zijn aanhangers toezegde te gaan „regelen” dat er minder Marokkanen in Nederland komen.

Precies 2000 dagen na die omstreden uitlatingen en na tientallen procesdagen in twee juridische instanties wankelt het strafproces. In opdracht van het hof – na een verzoek van advocaat Geert-Jan Knoops – heeft het OM afgelopen vrijdag nieuwe, ongelakte documenten van het ministerie aan het strafdossier toegevoegd. Uit die stukken, die zondag met een woedende toelichting van Wilders via RTL Nieuws werden geopenbaard, blijkt dat departementale ambtenaren aan leden van het parket-generaal van het OM bij voortduring suggesties deden over hoe de vervolging er moest uitzien.

„Ik zou zo min mogelijk beperkingen aanbrengen in hetgeen je voorlegt aan de rechter”, schrijft de ene topambtenaar aan de andere, op 17 september 2014. „Krijgen we het requisitoir vooraf, zoals in de zaak Martijn? Dat zou ik verstandig vinden dan kunnen jij en ik meelezen en waar nuttig opmerkingen doorgeven.” Ambtenaren schrijven ook dat ze „een aantal punten” met het parket-generaal hebben doorgesproken over de „kwaadaardige” uitspraken.

Lees ook: Nieuwe documenten geven advocaat munitie in zaak-Wilders

OM nam ‘autonoom besluit’

Het OM is pijnlijk getroffen door de nieuwe onthullingen. De e-mails suggereren dat de vervolging inderdaad een politiek proces is, zoals Wilders steeds heeft beweerd. Het OM blijft volhouden dat het vervolgingsbesluit autonoom is genomen door officier van justitie Wouter Bos die in Den Haag discriminatiezaken deed. Van politiek hebben we immers geen verstand, heet het bij het OM.

De chronologie van de gebeurtenissen zou de lezing van het OM ook ondersteunen. De nu openbaar geworden e-mails dateren van ná 10 september 2014. Dat is de dag waarop het College van procureurs-generaal aan het ministerie liet weten dat Wilders zou worden vervolgd voor het aanzetten tot discriminatie en haat tegen Marokkanen. Het OM had besloten tot berechting na consultatie en niet eensluidende adviezen van het eigen Landelijk Expertisecentrum Discriminatie, het eigen wetenschappelijk bureau en de zogeheten reflectiekamer waar gestoeid wordt met complexe dossiers.

De nu publiek geworden documenten tonen volgens de aanklagers vooral aan dat ambtenaren van het ministerie het OM steeds meer zien als hun eigen bestuursorgaan en niet als een onafhankelijk onderdeel van de rechterlijke macht: de staande magistratuur. Het ministerie wil kunnen ingrijpen in de vervolging. De recente bemoeienis van minister Grapperhaus (Justitie, CDA) die zich – tegen de zin van zaaksofficieren van het OM in Breda – in Thailand ging bemoeien met de strafzaak tegen coffeeshopbaas Johan van Laarhoven, was daar ook een duidelijk voorbeeld van.

Huisvlijt van topambtenaren

Officieren van justitie vinden het onbillijk dat een strafzaak in gevaar komt door de huisvlijt van topambtenaren die elkaar met e-mails over vervolgingsbesluiten bestoken. Binnen het OM valt bovendien te vernemen dat tot nu toe ook uit geen enkel document is gebleken dat toenmalig minister van Justitie Ivo Opstelten (VVD) via een aanwijzing of anderszins zou hebben aangedrongen op vervolging van Kamerlid Wilders.

Uit een zondag bekend geworden ambtelijke e-mail van 16 september 2014 blijkt volgens het OM juist dat Opstelten zich afzijdig hield. „De minister is uiteraard verantwoordelijk voor het handelen van het OM, maar wil bij deze zaak zo ver mogelijk wegblijven om iedere schijn van politieke bemoeienis tegen te gaan”, schrijft een topambtenaar. Uit geen enkel document blijkt dat officieren van justitie hebben gereageerd op de ambtelijke suggesties. Nergens wordt bedankt voor de departementale tips.

De nieuwe onthullingen leiden ertoe dat de strafzaak tegen Wilders zich van de rechtszaal op Schiphol verplaatst naar het Binnenhof. Kamerleden willen opheldering van Grapperhaus. Hij zei dat zijn departement zich niet heeft bemoeid met de vervolgingsbeslissing, maar alleen heeft gekeken naar de consequenties van het besluit tot strafvervolging zoals beveiliging of het persbericht. Steeds minder Kamerleden geloven dit.