China en VS stevenen af op een Koude Oorlog

Het liefste zou de Amerikaanse president Donald Trump niets meer te maken hebben met China, de grootste concurrent van de VS. „We hebben China niet nodig, en eerlijk gezegd zouden we veel beter af zijn zonder hen”, twitterde hij vrijdag opeens.

Zijn de twee landen daarmee definitief op weg naar een zogeheten ontkoppeling van hun beider economieën? Over zo’n ontkoppeling wordt al langer gespeculeerd, maar niet eerder sprak Trump zo expliciet zijn wens uit om zich definitief van China als partner te ontdoen. Ongeacht hoe goed hij naar eigen zeggen ook bevriend is met de Chinese president Xi Jinping.

China is niet uit op zo’n ontkoppeling. De officiële lijn is wel dat China dit zich beter zou kunnen veroorloven dan de VS. Hu Xijin, hoofdredacteur van de door de Communistische Partij van China (CPC) uitgegeven krant de Global Times, twitterde er vrijdag dit over: „China kan ook zelfstandig technologie ontwikkelen, maar de VS kunnen geen andere markt vinden met het potentieel van China.” Beijing geeft ook aan dat het een ontkoppeling prefereert boven het voldoen aan onredelijke Amerikaanse eisen.

Hogere invoerheffingen

Aanleiding voor Trumps geïrriteerde tweet was het besluit van China vrijdag om de Amerikaanse export naar China ter waarde van 75 miljard te gaan belasten met hogere invoerheffingen. Die maatregel zat er aan te komen, maar voor Trump kwam het nieuws kennelijk onverwacht.

Toch is de Chinese maatregel niet meer dan een reactie op het Amerikaanse besluit eerder deze maand om opnieuw de tarieven op de Chinese export naar de VS te verhogen. China had daar nog geen maatregelen tegen genomen. Trump reageerde meteen door ook de Amerikaanse tarieven op Chinese goederen nogmaals te verhogen.

In de ogen van veel Chinezen bevestigen de tweets van Trump een idee dat al langer opgeld doet in Beijing: de VS willen niet dat China machtiger wordt, en daarom probeert Trump China’s groei af te remmen met alle middelen die hem ter beschikking staan. Daarbij komt Trump in Chinese ogen met steeds onredelijker argumenten op de proppen.

Bekijk ook deze video: waarom de handelsoorlog kinderachtig lijkt, maar heel rationeel is

Terug naar huis

Vrijdag ging Trump nog een stapje verder. Hij beval Amerikaanse bedrijven om zich terug te trekken uit China. „Onze geweldige Amerikaanse bedrijven krijgen hierbij het bevel om onmiddellijk te kijken naar een alternatief voor China, inclusief het naar HUIS brengen van onze bedrijven en het maken van jullie producten in de VS”, twitterde hij.

Voor China is de boodschap daarmee glashelder: China moet andere afzetmarkten zoeken en ook zo snel mogelijk de meest vooraanstaande technologische sector ter wereld ontwikkelen. Alleen zo kan het land de VS de baas worden. Dan kan het in de toekomst eindelijk zelf de dienst uitmaken in de wereld.

China ziet de VS nu steeds meer als een vijand. Als een land dat het ook militair aan moet kunnen, in elk geval in de Oost- en Zuidoost-Aziatische regio. Voor een stabiele groei wordt het nog noodzakelijker om oppermachtig te worden in de zeeën rondom China, is de gedachte. Want je weet nooit wanneer de VS het in hun hoofd halen de toegang tot bijvoorbeeld de aanvoer van ruwe olie en grondstoffen over zee af te sluiten.

Minder onderling afhankelijk

Zo drijven de twee landen steeds meer richting een ouderwetse Koude Oorlog. De ideologische verschillen worden steeds groter. Beide landen zien ook steeds minder redenen om die verschillen te accepteren. De VS denken niet meer dat China uiteindelijk geneigd zal zijn zich tot westerse normen en waarden te bekeren. China wil inmiddels dat niet het Amerikaanse, maar het Chinese model de wereld ten voorbeeld dient.

Tot nu toe was het argument dat een Koude Oorlog er in de praktijk niet makkelijk van zou komen. China en de VS waren immers, anders dan het Oostblok en de VS vroeger, zo sterk economisch van elkaar afhankelijk dat zo’n Koude Oorlog onaantrekkelijk was. Maar nu de VS en China er in de praktijk ook steeds meer toe overgaan om hun economieën los te koppelen, staat er voor beide landen steeds minder op het spel.

Het is niet het scenario waarop China hoopte. Beijing had liever nog langer min of meer gratis meegelift op een open internationaal handelssysteem. Het is ook helemaal niet zo zeker dat China al snel sterk genoeg is om het los van Amerika op eigen kracht te redden.

Het gaat ook maar moeizaam met de Chinese economie. Die zou eigenlijk een omslag moeten maken naar minder invloed van staatsbedrijven en een grotere rol voor privébedrijven. Maar die omslag durft Xi niet aan. Hij geeft juist de staatsbedrijven steeds meer invloed. Zo wil hij voorkomen dat de invloed van de Communistische Partij van China (CPC) op de economie en op de maatschappij verzwakt. Hij heeft die invloed de laatste jaren juist op alle vlakken versterkt. En juist dat vormde dan weer een belangrijke reden voor de VS om handelsmaatregelen tegen China te nemen.

Hoe wispelturig de relatie op dit moment is, toonde Trump maandagochtend. In de marge van de G7-top in Biarritz zei hij dat de VS „twee hele goeie telefoontjes” hadden gehad uit China. De Chinezen zouden terug willen keren naar de onderhandelingstafel, aldus Trump. „Ik denk dat we een deal gaan sluiten”, zei hij.