Ambitieus en uitdagend theater op braderie-achtig Festival Boulevard

‘You Are Here’, luidt de slogan van Festival Boulevard 2019. Het is een plaatsbepaling die op allerlei manieren opgevat kan worden, zo van: je bent er, hier, je hebt het gehaald, goed dat je er bent, je bent welkom hier, wie jij ook bent. Voor het festival lijkt het een positiebepaling in verschillende betekenissen van het woord: meer dan ooit lijkt het in te zetten op de kracht van variatie en diversiteit, met het oog op een balans tussen jeugd en volwassen, Nederlands en internationaal, jong talent en oude rotten en toegankelijk en experimenteel.

Die inzet op allesomvattendheid geeft Boulevard ook wel een beetje een schizofreen trekje. De eerste blik op het festivalhart geeft meer de indruk van een braderie dan van een kunstenfestival: oppervlakkig straattheater en een kermisachtige opstelling waar het ‘tentjestheater’ bijna wegvalt tegenover de overdaad aan horecagelegenheden.

Maar als je beter kijkt zie je de artistieke rijkdom. Op het centrale plein springen de Block Boxes in het oog: kleine theaters in geometrische vormen die vorig jaar voor het festival werden ontworpen door Theun Mosk. Iedere editie wordt aan drie makers gevraagd een voorstelling of installatie van tien minuten voor een van de Boxes te creëren.

Vrijwillige dood

Dit jaar valt vooral de bijdrage van het Vlaamse documentairetheatergezelschap Berlin op. In Box Project beluisteren bezoekers met koptelefoons een soort ruimtelijk hoorspel: het 3D-geluid zorgt ervoor dat je het gevoel krijgt dat alles live om je heen gebeurt, ook al zijn er geen acteurs zichtbaar. We zijn getuige van de oprichtingsbijeenkomst van de Vereniging voor de Vrijwillige Dood, die haar leden ten doel stelt om niet langer te leven dan strikt noodzakelijk is.

Het lugubere concept wordt vakkundig van geestige relativering voorzien door de stemacteurs (ik herkende Peter Van den Eede en Willem de Wolf van De Koe): kalm leggen ze uit dat het de leden vrij staat om door middel van een stemming van de ALV iemand uit hun midden voor te dragen als ze het gevoel hebben dat diens leven eigenlijk voltooid is. Het leidt tot een verrassend aangrijpende ontknoping als er onverwachts een van de bestuursleden zelf aan een dergelijke stemming wordt onderworpen. In nauwelijks tien minuten creëert Berlin een prachtige tragikomedie rondom ouderdom.

Boulevard staat al jaren bekend om de sterke Vlaamse programmering, en dit jaar is geen uitzondering. Zo toont – zoals bijna ieder jaar – het inmiddels beroemde jeugdtheatergezelschap Studio Orka zijn nieuwste voorstelling op het festival. Craquelé speelt zich af in een oude kerk, die voor de gelegenheid de Orka-behandeling heeft ondergaan: het interieur is veranderd in een indrukwekkend houten bouwwerk, waarin hoofdpersoon Dinsdag zijn dagen slijt. In een raamvertelling verhaalt hij over zijn leven: te vondeling gelegd werd hij geadopteerd door grafdelver Nestor, die op zijn beurt gebukt gaat onder het verlies van zijn vrouw en het feit dat zijn eigen zoon zo op haar lijkt dat hij hem eigenlijk niet kan verdragen.

Ambitieuze familiekroniek

Het is het uitgangspunt voor een typische Orka-voorstelling: vol geestige vondsten en grote emoties, dit keer nog aangezet door het feit dat het een heuse familiekroniek betreft. De ambitieuze tijdsspanne die het stuk beslaat noopt het gezelschap er wel toe om grote stappen te maken, waardoor de emotionele crescendo’s niet helemaal op hun plek vallen. Het geweldige werk van de hoofdrolspelers (met name de zoals altijd de show stelende Dominique Van Malder en Janne Desmet) maakt Craquelé echter van begin tot eind een feest om naar te kijken, tot en met het verrassend subtiele einde toe.

Bijna lijnrecht tegenover het toegankelijke familievermaak van Craquelé staat de uitdagende openingsvoorstelling van Boulevard 2019: De Living van NTGent. In deze woordeloze voorstelling van Duits regietalent Ersan Mondtag volgen we een vrouw in haar woonkamer. Er gebeurt bijna niets, dus wordt de blik van de toeschouwer naar kleine details getrokken: haar trillende handen als ze een glas naar haar mond brengt, de identiek gespiegelde huiskamer naast die van haar, het portret van kolonisator Leopold II aan de muur. Als de vrouw plotseling iets verschrikkelijks doet, blijven we vooral met vragen achter – maar dan onthult de ware structuur van de voorstelling zich en blijken we naar een buitengewoon intrigerend chronologisch mysterie te kijken, dat doet denken aan existentiële tragikomedies als Groundhog Day en Russian Doll.

Lees ook over het werk van Dries Verhoeven dat ook op Festival Boulevard te zien is: Robot-apotheker Amy geeft gratis advies over drugsgebruik

Tweelingzussen Nathalie en Doris Bokongo Nkumu laten een verpletterend staaltje synchroon spel zien naarmate hun twee tijdlijnen steeds meer convergeren. Maar blijven de twee realiteiten dezelfde, of is er alsnog een ontsnapping mogelijk? Het ijzersterke aan de regie van Mondtag is dat de dwingende en uitputtende vorm de toeschouwer net zo zeer als het hoofdpersonage naar ontsnapping doet snakken, iedere afwijking in het stramien aangrijpend als een reddingsboei. Het is daarom jammer dat de regisseur ten langen leste alsnog naar een veel te direct symbolisch en eenduidig einde grijpt – de zo zorgvuldig opgebouwde ambiguïteit wordt er enigszins zoor ondermijnd. Desalniettemin is De Living een fascinerende voorstelling die nog dagen door je hoofd blijft spoken.