De leefstijlcoach kan zelf amper rondkomen

„Rustig aan.” Dat is een van de eerste dingen die Lydia Jeuken, leefstijlcoach uit Venray, haar cursisten inprent. „Niet te hard willen gaan. Dagelijks tien minuten langer wandelen, scheelt al zestig uur op jaarbasis.”

Jeuken is een leefstijlcoach. Huisartsen verwijzen patiënten met een BMI vanaf 25 en een verhoogd risico op diabetes en hart- en vaatziekten naar haar door. „Ze zijn vaak bijna radeloos na allerlei mislukte diëten. Dit keer móet het lukken, denken ze. Ik zeg dan: ‘We hebben twee jaar de tijd’. Door kleine stapjes te zetten, komen ze in een positieve flow.”

Jeuken biedt de zogenoemde Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) aan, die sinds dit jaar vergoed wordt vanuit de basispolis. Het is een begeleidingsprogramma dat gaat over gezonde voeding en eetgewoonten. Bijvoorbeeld over hoe je sporten en gezond eten kunt inpassen in je dagelijks leven. Ook slapen, ontspanning en tijdmanagement komen aan bod. Er zijn al 425 geregistreerde GLI-zorgverleners in Nederland, blijkt uit cijfers van zorgdata-analysebureau Vektis. Zij helpen al duizenden Nederlanders met het ontwikkelen van een gezonde leefstijl.

Tot zover het goede nieuws. Leefstijlcoaches blijken in de praktijk nauwelijks uit de kosten te komen. „Ik hou dit zo één, misschien twee jaar vol”, zegt Jeuken.

Ten onder

Leefstijlcoaches krijgen per te begeleiden deelnemer ongeveer 780 euro, het door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) vastgestelde maximumtarief. Het is een totaalbedrag voor twee jaar begeleiding. Maar niet alle zorgverzekeraars kiezen ervoor om dat hele bedrag uit te keren. Zo vergoedt CZ 85 procent, wat neerkomt op 671 euro per deelnemer voor het gehele traject.

Ik hou dit zo één, misschien twee jaar vol

Lydia Jeuken leefstijlcoach

Het programma bestaat uit acht één-op-één gesprekken en zestien groepsbijeenkomsten. De NZa schrijft op de site dat het tarief neerkomt op een integrale kostprijs van 58 euro per uur bij groepen met zeven deelnemers. „De praktijk is heel anders”, zegt Jeuken. „Er is reistijd per bijeenkomst, er zijn reiskosten, voorlichtingsmateriaal dat ik moet betalen – elke bijeenkomst heeft een eigen thema – en er is huiswerk om na te kijken.” Vooral de kosten voor haar eigen praktijk in Venray tikken aan, net als de zaal die ze huurt voor een groep in Horst. „Hoe goed het ook werkt, en hoe leuk het ook is om te doen – als volgend jaar het tarief voor leefstijlcoaches niet wordt bijgesteld, vrees ik dat het fenomeen toch weer ten onder gaat.”

Mensen mogen zich leefstijlcoach noemen na een hbo-opleiding tot leefstijlcoach, een post-hbo of een omscholingsprogramma vanuit de diëtetiek of fysiotherapie. Om vergoed te worden, moeten ze zich ook laten scholen bij een van de drie GLI-programma’s die het Zorginstituut heeft goedgekeurd: Coaching Op Leefstijl, de Beweegkuur en Slimmer.

Al in 2009 concludeerde het Zorginstituut dat GLI in het basispakket thuishoort. Dat het tien jaar later daadwerkelijk in de basisverzekering kwam, heeft te maken met zorgen over de stijgende zorgkosten. De leefstijlcoach kan helpen in het voorkomen van ziektes, en dus van de zorgvraag. Bruno Bruins (VVD), minister van Volksgezondheid, schreef in een brief aan de Tweede Kamer dat hij er vanuit gaat dat de GLI „opbrengsten met zich meebrengt in de vorm van minder beroep op bestaande (duurdere) zorgvormen.”

In mei vroegen 31 artsen en wetenschappers in een opiniestuk in NRC om meer aandacht voor wat leefstijl voor diabetespatiënten kan doen. Bij de proef ‘Keer Diabetes 2 Om’ bleek dat een jaar na de start van het programma 92 procent van de deelnemers gezondere bloedwaarden had of minder medicatie nodig had. TNO becijferde dat alleen al aan medische kosten een besparing van 2,7 miljard over vijf jaar mogelijk is, als 40 procent van de mensen met diabetes type 2 blijvend geneest door een betere leefstijl.

Samenwerken

In Nederland komen zo’n vijf miljoen mensen in aanmerking voor GLI. Aan aanvragen heeft Jeuken dus geen gebrek. Ze begeleidt nu vier groepen en er ligt een aanvraag voor een vijfde. „Dat wil ik wel, maar dan snijd ik mezelf in de vingers. Ik moet tijd overhouden voor ander werk om de GLI-inkomsten te spekken.”

Het verhaal van Jeuken is herkenbaar voor andere leefstijlcoaches, zoals Annemarie Kloos. Zij begeleidt groepen in de Duin- en Bollenstreek en Den Haag. Inhoudelijk bevalt het programma goed, en ze ziet dat haar deelnemers al gezonder leven. Maar ze worstelt ook met de opbrengsten. „Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit eerste jaar ga kijken wat mijn verdienmodel is, en volgend jaar of ik ermee verder wil.”

Lees ook: Nooit een sportman, nu moet hij wel

Leefstijlcoaches kunnen zorgverzekeraars vragen om aparte contracten, maar vaker zoeken ze de samenwerking met zorggroepen. In Nederland is ruim driekwart van alle huisartsen aangesloten bij een zorggroep. Deze groepen organiseren zorg voor patiënten met chronische ziekten. Bijna alle zorggroepen organiseren ook zorg voor diabetespatiënten.

Uit een kleine enquête onder zorggroepen door de Academie voor Leefstijl en Gezondheid blijkt dat de lage vergoeding een barrière is om samen te werken met leefstijlcoaches. Daarbij speelt de angst dat coaches vanwege de tarieven afhaken ook een rol. Maar áls zorggroepen de samenwerking aangaan, kiezen ze er soms toch voor hun eigen regelwerk, zoals het indienen van declaraties, te compenseren. Namelijk door een percentage van de vergoeding aan lijfstijlcoaches af te snoepen. Dat gaat voor sommige leefstijlcoaches dus ook nog van het NZa-tarief af.

Regelmatig overleg

Zorggroep Cohesie in de regio Noord-Limburg koos daar bewust niet voor. „Wij hebben een hoop tijd gestoken in de organisatie van de GLI en speciaal voor dit doel een verwijssysteem van een paar duizend euro laten bouwen”, zegt Saskia Korsten, projectleider bij Cohesie. „Daar zien we niks van terug. We bieden de GLI toch aan omdat we geloven in preventie.”

De Nederlandse Zorgautoriteit laat weten het maximumtarief te hebben vastgesteld op basis van een eerder experiment met het programma. Volgens de toezichthouder is er bij de vaststelling van het tarief rekening gehouden met alle kosten die gepaard gaan met het leveren van zorg: dus naast loon ook de kosten voor coördinatie, voorbereiding van groepsbijeenkomsten, huisvesting, materialen, scholing en ICT. De toezichthouder schrijft tegelijk wel de voortgang van de GLI „nadrukkelijk” in de gaten te houden. „Het is een nieuwe zorgsoort. Iedereen is nog aan het leren hoe je hier het beste mee kunt omgaan.” De NZa zegt regelmatig te overleggen met de betrokken instanties – van het ministerie van VWS tot vertegenwoordigers van patiënten – om „knelpunten in de implementatie” weg te nemen.

Deze aanpak levert voor volgend jaar niet veel verschil op: er komt een kleine verhoging van in totaal 25 euro per deelnemer. Vanwege de inflatie en omdat geen rekening was gehouden met licentiekosten die leefstijlcoaches ook hebben.

Het is net kostendekkend, maar we verdienen er geen geld mee

Bob Kruis ondernemer

„Onder aan de streep, met alle investeringen – zoals de informatievoorziening aan patiënten, het aannemen van leefstijlcoaches, het instellen van elektronische patiëntendossiers en het declaratiesysteem – is het geen vetpot”, zegt ook Bob Kruis. Hij is eigenaar van Groups for Balance in Alkmaar, waar naast fysiotherapeuten twee leefstijlcoaches actief zijn.

In het eerste half jaar van de GLI ziet hij al „megagoede resultaten. Naast gewichtsverlies, zijn mensen fitter en hebben ze meer plezier in het leven. Ze sporten, bewegen bewuster en passen hun voeding aan. En doordat het programma twee jaar duurt, hebben ze rust.”

De schaduwzijde is de financiële kant. „Het is net kostendekkend, maar als onderneming verdienen we er geen geld mee. Willen we dit de komende jaren voortzetten, waar wij veel zin in hebben, dan zal het tarief wel omhoog moeten.”

Wat hem in ieder geval helpt, zegt Kruis, is dat hij een team heeft. Hij werkt samen met leefstijlcoaches, fysiotherapeuten en een assistente „die enorm helpt met inplannen en de declaraties. Voor individuele leefstijlcoaches lijkt het mij nog veel pittiger.” Die moeten immers zaken zoals de overhead zelf dragen. Liefst zou Kruis zijn praktijk op het gebied van preventie uitbreiden met meer leefstijlcoaches. „Maar als ondernemer moet ik voorzichtig zijn en eerst afwachten wat er met de tarieven gebeurt.”