Wijzigt de Fed uit voorzorg de koers?

De Amerikaanse president Donald Trump dringt er al maanden op aan, en deze woensdag krijgt hij waarschijnlijk zijn zin: de Federal Reserve verlaagt volgens verwachtingen voor het eerst in meer dan tien jaar de rente.

De ‘Fed’ reduceert naar verwachting zijn basistarief – nu 2,5 procent – met zeker 25 basispunten, om de economie te behoeden voor een mogelijke vertraging. Het wordt de eerste renteverlaging sinds december 2008, toen het tarief na een reeks reducties werd teruggebracht tot een dieptepunt van 0,25 procent in reactie op de financiële crisis – een praktisch nultarief dat zeven jaar gehandhaafd bleef.

Voor de Federal Reserve is de verlaging een stap in een onvoorziene richting, na een reeks van negen renteverhogingen sinds december 2015. Die waren bedoeld om rentetarieven te ‘normaliseren’ na de recessie. Trump, die geen directe invloed heeft op het beleid van de onafhankelijke Fed, heeft dat beleid fel bekritiseerd. Het zou een remmende werking hebben op de robuuste economische groei van de VS, die hij als een van zijn grootste verdiensten beschouwt. „De Fed heeft veel te vroeg en veel te veel verhoogd”, schreef hij deze week op Twitter.

Risicofactoren

Toch betwijfelen economen of de Federal Reserve onder druk van Trump het roer omgooit. Met de koerswijziging wil de Fed vooral voorkomen dat de economische groei stagneert. Want hoewel de Amerikaanse economie al jarenlang uitstekend presteert, maken Fed-voorzitter Jerome Powell en zijn collega’s zich zorgen over een aantal risicofactoren. Die dreigen de hoogconjunctuur, gekenmerkt door historisch lage werkloosheid en recordhoogtes op de aandelenbeurzen, in gevaar te brengen.

Met name aanhoudende onrust in de handelsbetrekkingen met China vormt een onweerswolk. Ook spanningen met andere handelspartners, waaronder de Europese Unie en Mexico, bedreigen de groei. Daarnaast houdt de Fed rekening met internationale risico’s die tegenwind kunnen opleveren, waaronder de Brexit. Volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) verliest de wereldeconomie vaart – al menen sommigen dat de gevaren al zijn geluwd ten opzichte van de eerste helft van dit jaar.

Lossere aanpak

De renteverlaging is dan ook vooral een „voorzorgsmaatregel”, zegt Timothy Duy, econoom aan de Universiteit van Oregon en auteur van het blog Fed Watch. „De Federal Reserve reageert op aanzienlijke onzekerheid in de vooruitzichten”, zegt hij aan de telefoon. „Ze willen de expansie handhaven en zijn tot de conclusie gekomen dat ze voor de zekerheid de rente moeten verlagen om dat te bereiken.”

De koerswijziging vormt een opvallende draai van de Federal Reserve, in het voordeel van een lossere monetaire aanpak die meer in de pas loopt met het beleid van andere belangrijke centrale banken, zoals de ECB. Eind vorig jaar gaf Powell nog aan dat de Fed de rente dit jaar twee maal zou verhogen. Die verwachting werd, na onrust op de markten in december, omgebogen tot een pauze. Nu laat de Fed de teugels juist vieren.

Lees ook: ECB plaveit de weg voor een stimulering in september

Volgens Duy heeft de Fed daarbij een aantal indicatoren tegen elkaar afgewogen. Zo lag de economische groei in de VS in het tweede kwartaal met 2,1 procent op jaarbasis, aanmerkelijk lager dan de 3,1 procent groei in het eerste kwartaal. Zakelijk vertrouwen en bedrijfsinvesteringen lopen sinds eind 2018 terug. Anderzijds wakkert de inflatie niet aan, ondanks historisch lage werkloosheid. Dat biedt „manoeuvreerruimte”, zegt Duy.

Stevige kritiek

Toch is er stevige kritiek op de ommezwaai. Critici vinden dat de Fed onnodig kruit verschiet dat het beter droog kan houden totdat er iets ernstigers aan de hand is. Want mocht er opnieuw een recessie komen, dan heeft de Fed weinig middelen om die te bestrijden. De Fed „gooit er alles tegenaan terwijl de economie het relatief goed doet”, schreef de econoom Mohamed El-Erian bij Bloomberg. Agressieve verlaging van de rente is volgens hem „ongerechtvaardigd”.

Duy vindt de draai echter verdedigbaar. „Het is beter om een recessie te voorkomen dan erin te belanden”, betoogt hij. „Als hiermee een recessie wordt afgewend of uitgesteld, is het een prima beleidskeuze.” Hij vergelijkt het met 1998, toen de Fed uit voorzorg de rente verlaagde in reactie op de internationale nasleep van de Aziatische valutacrisis. „Dat hielp om zorgen over een recessie te sussen.”

Wat betekent dat voor de ‘normalisering’ van rentetarieven? Haalt de rente ooit weer de niveaus die als normaal golden voor de crisis? „We moeten onze definitie van wat normaal is heroverwegen”, zegt Duy. „Er was een gedachte dat rentetarieven na de Grote Recessie weer omhoog zouden kunnen naar 4 of 4,5 procent. Dat is duidelijk onjuist gebleken.” Voor een deel heeft dat te maken met internationale omstandigheden. „De VS kunnen maar tot op beperkte hoogte afwijken van belangrijke handelspartners als Europa en Japan.”

De vraag is waar de Fed naartoe gaat. Stuurt Powell aan op meer verlagingen? „Ik verwacht niet dat de Fed deze richting veel verder opgaat zonder een ernstige verslechtering van de indicatoren”, zegt Duy. „Maar ik denk dat ze het idee hebben losgelaten dat ze in deze cyclus teruggaan naar rentetarieven van 3,5 tot 4 procent.”

Dat lijkt goed nieuws voor Trump. Maar de president blijft ontevreden over de Fed en Powell, die hij zelf heeft benoemd. „Ik wil een grote verlaging zien”, zei hij dinsdag bij het begin van de tweedaagse Fed-vergadering. Als de rente niet was verhoogd, speculeerde hij, had de aandelenbeurs „10.000 punten hoger” gestaan.