Rechtbanken verliezen zeggenschap

De Raad voor de Rechtspraak krijgt meer macht om rechters en rechtszaken te herverdelen over het land, om de achterstanden binnen de rechtspraak weg te werken. De elf rechtbanken en vier gerechtshoven in Nederland krijgen daarom de komende jaren minder te zeggen over de eigen organisatie.

Dat blijkt uit een brief die Raad-voorzitter Henk Naves anderhalve week geleden naar minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) heeft gestuurd en die in handen is van NRC. De andere inrichting van de rechtspraak is volgens Naves nodig omdat de huidige bestuursvorm „niet effectief” en „complex” is.

Bestuur nu ‘niet effectief’

Op dit moment zijn er bij sommige rechtbanken, vooral in het noorden en oosten van het land, tekorten aan rechters en een overvloed aan zaken. Rechtbanken kunnen elkaar om hulp vragen en op basis van vrijwilligheid schuiven met rechters en zaken. Recent zijn op die manier al vijfhonderd zaken van het gerechtshof Arnhem naar Den Haag verplaatst. Die „strategische personeelsplanning” wordt vanaf 2020 door de Raad gecoördineerd. Het kan dan bijvoorbeeld afgedwongen worden dat een rechter uit Den Haag naar Arnhem moet.

Ook moeten kleine groepjes van bestuurders gericht besluiten nemen over onderwerpen als het wegwerken van achterstanden of innovatie. Raad en rechtbanken gaan in deze ‘thematische besturen’ samenwerken. Na drie jaar wordt deze nieuwe bestuursvorm geëvalueerd.

De Raad voor de Rechtspraak is in 2002 opgericht als schakel tussen de rechtbanken en het ministerie van Justitie en is in de loop der jaren steeds machtiger geworden. Tegelijkertijd hebben gerechtsbesturen nog veel te zeggen over hun eigen rechtbanken. Een groep rechters, verenigd onder de naam ‘Tegenlicht’, wil rechters zélf meer invloed op hun bestuur geven.

Vaak is volgens Naves onduidelijk wie precies waarover gaat, bijvoorbeeld bij informatievoorziening. Besluitvorming is „ingewikkeld en tijdrovend”.

Terwijl de rechtspraak juist nu effectiever bestuur nodig heeft. De brief van Naves is een reactie op het harde rapport dat een visitatiecommissie in maart publiceerde. Zij concludeerde dat de rechtspraak in Nederland bedreigd wordt door falende modernisering, een tekort aan professionele medewerkers en een gebrek aan financiële middelen.

Naves erkent in zijn brief die problemen en schrijft dat de rechtspraak snel „daadkrachtig” moet optreden tegen de „urgente knelpunten”. Hij dringt aan op tempo om „met moderniseren het vertrouwen van de samenleving in de rechtspraak in de toekomst te kunnen waarborgen”. Volgens een woordvoerder gaat Naves dit najaar met rechters in discussie over de plannen.

Lees ook: Rechtspraak kan financiële problemen niet zelf op orde krijgen

Geldtekort

Naves vraagt daarnaast om extra geld voor de rechtspraak. In een omfloerste zin verwijst hij naar de financiële onderhandelingen die de rechtspraak momenteel voert met het ministerie van Justitie. Volgens Naves is het noodzakelijk dat „de bekostiging zodanig wordt verbeterd dat de budgetten overeenkomen met de doelen die rechtspraak geacht wordt te realiseren”. De rechtspraak kampt met een tekort van 50 miljoen euro. De moeizame onderhandelingen lopen sinds begin dit jaar. Oorspronkelijk werd gehoopt op een akkoord voor de zomer; inmiddels wordt op Prinsjesdag een akkoord verwacht.