OM hield film geheim voor verdachten

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft een documentairemaker maandenlang achter de schermen mee laten kijken in een lopend en vertrouwelijk strafrechtelijk onderzoek, zonder de verdachten in die zaak erover te informeren. Dit leidde maandag tot een escalatie tussen de advocaten van de verdachten en het OM, nadat NRC op het punt stond het nieuws te onthullen.

Het gaat om de strafzaak tegen de landelijke sushiketen Sumo, die wordt verdacht van grootschalige belastingfraude. In december 2014 viel de financiële opsporingsdienst FIOD tegelijk vijf restaurants van de keten binnen. Het onderzoek nam jaren in beslag, de verdachten stonden recentelijk voor de rechter. Donderdag is de uitspraak.

Lees ook: Na de derde viewing heeft het OM nóg meer eisen

Uit onderzoek van NRC blijkt dat regisseur René Roelofs en productiehuis Selfmade Films de rechercheurs in deze zaak vanaf het voorjaar van 2014 tot vlak na de inval intensief hebben gevolgd. Ze filmden met toestemming onder meer verhoren van getuigen, tapgesprekken, de zoektocht naar een Chinese tolk en plannen van de dienst om in het geheim camera’s in de zaak te plaatsen.

Ook waren ze bij gesprekken over het onder een valse identiteit aanschaffen van het kassasysteem van de keten en bij de besprekingen over de zaak met de officier van justitie. Bij de inval liepen vijf cameraploegen achter de rechercheurs aan mee naar binnen. De regisseur kreeg van de FIOD zelfs beeldmateriaal uit het onderzoek aangeleverd.

Hoogste niveau

Bij het ministerie van Financiën, het OM en de FIOD is tot op het hoogste niveau toestemming voor en medewerking aan de film verleend. Maar vanaf het moment dat het OM de eerste versie van de film in 2015 ziet, ontstonden problemen. Als begin dit jaar de strafzaak zijn ontknoping nadert, stelt het OM steeds meer en indringender eisen aan de producent. De aanklagers willen dat er scènes worden aangepast of zelfs geschrapt, zo blijkt uit gesprekken en documentatie waarmee NRC bekend is.

De contractuele afspraak tussen producenten en OM was dat de uitzending na „de uitspraak van de rechter in eerste aanleg” mocht worden uitgezonden. Dat is opmerkelijk, omdat in een grote zaak als deze vaak nog hoger beroep volgt.

Showcase

Half april eist het OM opeens dat de film pas op zijn vroegst een maand na het vonnis wordt uitgezonden. Onder druk van het OM en na raadpleging van eigen juristen geeft KRO-NCRV toe en verplaatst het de uitzending naar eind dit jaar. Ook dan kan de uitzending volgens het OM alleen plaatsvinden na hun goedkeuring. Een woordvoerder: „Zolang FIOD en OM niet akkoord zijn met de inhoud van de documentaire wordt deze niet uitgezonden.”

Pas nadat NRC vragen stelde over de affaire en aangaf te publiceren, besloot het OM de verdachten over de film te informeren. Dat gebeurde maandagochtend. Later die dag heeft de officier van justitie ook de rechter geïnformeerd.

Namens Sumo en de vier individuele verdachten noemt hun woordvoerder de gang van zaken „ongekend”. Hij zegt: „Als justitie vooraf al een showcase van een zaak maakt, verliest ze de noodzakelijke objectiviteit.” Advocaat en bijzonder hoogleraar Internationaal recht Geert-Jan Knoops noemt deze intensieve journalistieke inkijk in een strafrechtelijk onderzoek „vrij uitzonderlijk”. Hij kent slechts één ander voorbeeld. Dat betrof een cold case-zaak. De advocaten zouden dinsdagochtend een spoedoverleg hebben met het OM, om meer te weten te komen over de film.