Plan om redden van migranten op zee strafbaar te stellen splijt coalitie

Als het aan de grootste regeringspartij VVD ligt, wordt het strafbaar om migranten te redden op zee. De partij doet daartoe donderdag een oproep in de Tweede Kamer en kan daarbij rekenen op steun van een meerderheid van CDA, PVV, FVD en SGP, die samen 77 zetels hebben. Tegelijkertijd splijt het plan de coalitie dwars doormidden.

Want voor de andere twee regeringspartijen D66 en de ChristenUnie is het criminaliseren van mensen die migranten redden juist de grootst denkbare gruwel. Zij nemen een radicaal tegenovergestelde positie in, die wordt ondersteund door de meeste overige partijen in de Kamer. Mensen in nood redden op zee is een plicht, vinden zij. Wie dat niet doet, is bovendien strafbaar volgens de huidige wetgeving. Ook is het vastgelegd in internationale verdragen waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd.

Daarom moet er een onderzoek komen naar de juridische mogelijkheden, zegt VVD’er Jeroen van Wijngaarden, die dit plan heeft bedacht. „Wij willen bovenal het dilemma op tafel leggen waar alle partijen tegenaan lopen”, zegt hij. „Hoe voorkom je dat een reddingsschip een veerdienst wordt voor illegale migranten?”

Het is „een lastig juridisch vraagstuk” waar de VVD nog geen concreet voorstel over wil doen, benadrukt Van Wijngaarden, maar wel wat suggesties op tafel wil leggen. Zoals het aanpassen van artikel 197a van het wetboek van strafrecht. „Dat zou moeten worden uitgebreid met een artikel dat niet alleen mensensmokkel als zodanig, maar ook het aanzetten daartoe en faciliteren ervan strafbaar maakt”, aldus de VVD’er. De straf zou maximaal vier jaar of maximaal 83.000 euro moeten zijn.

Lees ook: Aan de zuidgrens van de EU is het redden van migranten nu een misdrijf

De discussie over het redden van migranten in de Middellandse Zee zorgt al langer voor verdeeldheid in de coalitie. Aanleiding is de Sea-Watch 3, het reddingsschip dat onder Nederlandse vlag vaart en deze week zonder toestemming de haven van Lampedusa invoer, vanwege medische noodzaak bij migranten aan boord. Italië, dat een harde antimigratiekoers vaart, had verboden om aan te leggen.

De Duitse kapitein van de Sea Watch 3, de 31-jarige Carola Rackete, werd gevangengenomen – en dinsdagavond vrijgelaten na een uitspraak van de Siciliaanse rechter. Die luidde dat de kapitein „haar plicht om mensenlevens te redden” juist had vervuld. De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini reageerde woedend op het oordeel.

De Sea-Watch 3 is de Nederlandse regering een doorn in het oog. Eerder dit jaar probeerde de minister van Infrastructuur en Waterstaat het schip aan de ketting te laten leggen, officieel vanwege „acute veiligheidsrisico’s”. Volgens een woordvoerder van Sea-Watch was het echter een doelgerichte actie van de Nederlandse regering, die het „door middel van ofwel criminalisering ofwel administrative harassment onmogelijk maakt om op de Middellandse Zee te opereren”. De rechter oordeelde dat het schip tot 15 augustus de tijd heeft om aan de nieuwe regels te voldoen.

Symbool voor impasse

Intussen is de Sea-Watch 3 symbool geworden voor de impasse waarin het Europese migratiebeleid is beland. In de EU wordt al jaren gesproken over het maken van afspraken met Noord-Afrikaanse landen om migranten tegen te houden. Er zouden dan wel mogelijkheden moeten komen voor echte vluchtelingen, mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld, om rechtstreeks naar Europa te komen.

Die afspraken worden niet gemaakt en Europese landen komen ook niet tot een overeenkomst over het eerlijk verdelen van vluchtelingen. De migranten die Europa binnenkomen, komen vrijwel allemaal via de zuidelijke landen Griekenland, Italië en Spanje. Het is een belangrijke reden dat Italië zich zo onverzettelijk opstelt.

Lees ook: Kapitein die slechts haar ‘morele plicht’ doet

Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Migratie, VVD) verwees deze week in een debat over de Sea-Watch 3 naar een brief waarin de regering benadrukt dat er een „structurele Europese oplossing” moet komen. Die brief dateert uit januari. Op het gebied van migratie is sindsdien weinig meer gebeurd.

Waartoe het plan van de VVD nu gaat leiden, is onduidelijk. De coalitiepartijen benadrukken dat ieder zijn eigen geluid mag laten horen, zolang de VVD – zoals nu – geen concreet voorstel doet voor het strafbaar stellen van mensen die migranten oppikken en zoiets niet in stemming komt. Alleen: voorstanders van een strenger beleid kunnen dat wel doen – nu duidelijk is dat daar een meerderheid voor is.