De politieke activist is vogelvrij in het Egypte van Sisi

Het was het soort nieuws waar de Egyptenaren al lang niet meer van opkijken. De veiligheidsdiensten hadden weer een complot verijdeld van de Moslimbroederschap om de staat omver te werpen. Sinds wijlen president Mohammed Morsi in 2013 werd afgezet door de huidige machthebber Abdel Fattah el-Sisi, en zijn Moslimbroederschap verboden, wordt de bevolking om de oren geslagen met zulke complotten.

Soms zijn die bijna grappig, zoals toen een krant actrice Angelina Jolie ervan beschuldigde samen te zweren met de Moslimbroederschap. Of toen Abla Fahita, een pop in een satirisch tv-programma, beschuldigd werd van het verspreiden van subliminale boodschappen voor terroristen.

Lees ook: Egyptische activist Zyad Elelaimy gearresteerd op verdenking van coupplan

Er viel niets te lachen bij de arrestatiegolf vorige week. Van de acht politici en activisten die van hun bed werden gelicht, hadden er drie de avond tevoren deelgenomen aan een vergadering waar seculier-gezinde linkse en liberale partijen een gezamenlijke strategie wilden uitstippelen voor de parlementsverkiezingen van 2020. Er was al een naam gevonden: de Coalitie van de Hoop. „We wilden Egyptenaren de hoop teruggeven dat verandering vreedzaam kan worden bewerkstelligd”, zegt Mamdouh Habashi, lid van de Socialistische Volksalliantie, die deel uitmaakt van de coalitie. „Bijna alle Egyptenaren hebben die hoop verloren, dat leidt vroeg of laat tot een explosie.”

Die hoop is de grond ingeboord, ze zitten in de beruchte Tora-gevangenis in Kairo. Volgens Binnenlandse Zaken waren de arrestanten van plan de economie te ondermijnen en de staat omver te werpen. De plannen zouden zijn gefinancierd door de Moslimbroederschap, ook al zijn de meeste arrestanten links tot extreem-links.

De drie die mee vergaderden waren Ziad el-Elaim, advocaat en lid van de Egyptische Sociaal-Democratische Partij, de journalist Hisham Fouad die verbonden is aan de Revolutionaire Socialistische Partij, en Hossam Moanis, lid van de linkse Karama-partij.

Opmerkelijk was ook de arrestatie van zakenman Omar el-Shenety, eigenaar van een boekenwinkelketen. en actief in de wereld van jonge ondernemers. Ook mensen buiten Egypte worden genoemd in het dossier, onder wie Ayman Nour, befaamd oppositieleider en gewezen presidentskandidaat.

„Een schok”, vindt ex-parlementslid Mohamed Anwar el-Sadat de arrestaties. Als leider van de liberale Hervormings- en Ontwikkelingspartij is ook Sadat (neef van de gelijknamige ex-president) betrokken bij de coalitie van hoop. „De autoriteiten hebben ons verteld dat ze bewijs hebben voor de band tussen de gearresteerden en de Moslimbroederschap, van sommigen van hen weet ik zeker dat ze nooit met de Moslimbroeders zouden samenwerken”, zegt Sadat.

De Egyptische media, grotendeels spreekbuizen van de staat, juichten de arrestaties toe. Pro-regime-figuren legden op tv uit dat de Moslimbroederschap nijdig is omdat Egypte net met succes het Afrikaanse kampioenschap voetbal heeft georganiseerd, of omdat de economie het zo goed doet. De populaire krant Youm7 publiceerde een cartoon waarop twee figuren te zien zijn die post-coïtus in bed liggen: de ene stelde de Moslimbroederschap voor, de andere de links-liberalen.

„De meeste Egyptenaren, behalve de ferventste Sisi-aanhangers, nemen dit soort beschuldigingen al lang niet meer serieus”, zegt Timothy Kaldas van denktank Tahrir Institute for Middle East Policy in Washington. „Het is een cliché geworden: alles wat fout gaat in Egypte is de fout van de Moslimbroederschap.”

Dat Sisi geen tegenspraak duldt, is al langer duidelijk. Prominente seculiere activisten van de opstand van 2011 zijn gevangengezet, onder wie een aantal mensen dat Morsi’s afzetting in 2013 eerst had toegejuicht.

Lees ook: Sisi laat grondwet aanpassen en kan tot 2030 leider Egypte blijven

Sisi werd vorig jaar met 97 procent van de stemmen herkozen. Alle serieuze tegenkandidaten waren gediskwalificeerd of gearresteerd. Eerder dit jaar werd via referendum een grondwetswijziging doorgevoerd waardoor hij tot 2030 president kan blijven. Eén activist, Ahmed Badawi, die op de dag van het referendum ostentatief met een nee-bordje rondliep, werd gearresteerd en is nog niet vrijgelaten.

Toch zijn velen nog gechoqueerd door de jongste ontwikkelingen. „Deze arrestaties zijn een boodschap”, zegt Mamdouh Habashi, „zodat iedereen honderd keer nadenkt voor hij politiek actief wordt. Slechts één politieke lijn wordt geaccepteerd, die van het regime. Uiteindelijk is het doel elke discussievorm te verbieden.”

Volgens Kaldas geeft Egypte met deze arrestaties nu ook de schijn van democratie op. De vergadering over de coalitie van de hoop vond immers niet stiekem plaats; de organisatoren hadden alle oppositiepartijen officieel uitgenodigd.

Kaldas: „Het gaat hier om mensen die wilden meedoen aan de parlementsverkiezingen volgens de grondwetregels. Uiteindelijk zouden zij campagne moeten voeren, dus was het logisch en slim dit open en transparant te doen. Omdat zij geen deel wilden uitmaken van de ja-knikkers in het parlement zijn zij gearresteerd.”

Habashi zag de arrestaties aankomen. „Onze partijleider en leden zijn vooraf gebeld door de veiligheidsdiensten en gewaarschuwd geen front te vormen”, zegt Habashi. Toen de partijen besloten toch door te zetten, volgden uren later de eerste arrestaties.

Kaldas denkt dat Egypte het al lang niet erg meer vindt zo negatief in het nieuws te komen. „Er is geen echte druk op Egypte zijn gedrag te veranderen. Als westerse regeringen vragen of Egypte zich opener opstelt, antwoordt het dat dit zeker de bedoeling is zodra het veiligheidsklimaat dat toelaat. Intussen wordt de rode loper uitgerold als Sisi op staatsbezoek gaat.”

Weinigen durven in dit klimaat nog hun nek uit te steken. Zelfs actief zijn op sociale media is riskant sinds een wet werd goedgekeurd waardoor iedereen met meer dan vijfduizend volgers als een nieuwsmedium wordt beschouwd– en dus vervolgd kan worden wegens laster of het verspreiden van nepnieuws.

„In Egypte is geen enkele ruimte meer als oppositie je mening te uiten en politiek te bedrijven”, zegt Sadat. Het oud-parlementslid gelooft dat het regime hiermee een fout begaat. „We zijn niet tegen Egypte, we willen helpen. Het zou verstandig zijn enige ruimte voor debat toe te staan.”