Het einde van de Bijlmerbajes, de vrije en menselijke gevangenis is niet meer

De sloop van de Penitentiaire Inrichting Amsterdam Over-Amstel, beter bekend als de Bijlmerbajes, is begonnen. De gevangenis was bijna veertig jaar het onderkomen van ongeveer 700 gedetineerden. Een groot deel van het afval wordt opnieuw gebruikt: de tralies worden balkonhekjes en de stalen deuren een brug.

Foto: Olivier Middendorp

Het architectenkoppel Keegstra-Pot werd eind jaren zestig gevraagd een nieuw type gevangenis te ontwerpen, die het contact tussen gedetineerden en terugkeer in de samenleving zou stimuleren. Ook qua exterieur zag de gevangenis er anders uit: prikkeldraad en tralies ontbraken.

Foto: Rob Croes / Anefo

In 1978 werd de gevangenis in gebruik genomen. De zes torens waren onderling met elkaar verbonden via een gang van 260 meter, door gedetineerden de ‘Kalverstraat’ genoemd. Wandschilderingen in pasteltinten in deze gang moesten ervoor zorgen dat gevangenen zich meer thuis voelden.

Foto: ANPfoto.

Gedetineerden woonden in woongroepen. Vierentwintig personen en drie bewaarders in elk van de vijf paviljoens. De bewakers werden gezien als begeleiders.

Foto: Arthur Bastiaanse/ANP

Actiegroep Alarm demonstreert in 1983 bij de Bijlmerbajes voor de vrijlating van een dienstweigeraar.

Foto: Marcel Antonisse / Anefo

Een politiewagen met de Heineken-ontvoerders onderweg naar de Bijlmerbajes. Willem Holleeder en Cor van Hout kwamen in 1986 in deze gevangenis terecht.

Foto: Bert Verhoeff

Hoofdcommissaris Bernhard Welten, burgemeester Job Cohen, zorgwethouder Hanna Belliot en hoofdofficier Leo de Wit bezoeken in 2006 de Bijlmerbajes. De gemeente Amsterdam is een nieuwe aanpak begonnen tegen de overlast door verslaafde veelplegers.

Foto: Marcel Antonisse / ANP

Aanvankelijk was de Bijlmerbajes niet beveiligd met prikkeldraad en tralies, maar na een aantal ontsnappingen kwam daar verandering in. De eerste ontsnapping was in 1980: een gevangene klom over de muur, omdat hij zijn moeder wilde bezoeken op moederdag.

Foto ANP

Politieagenten en een hondengeleider met een politiehond zoeken naar een ontsnapte gevangene.

Foto Anefo

Drie gevangenen probeerden in 1992 op de klassieke manier te ontsnappen: met aan elkaar geknoopte lakens. Gedetineerden maken de lakens van te voren nat. Als ze dat niet doen dan scheuren ze. 1993 was het dieptepunt: dat jaar ontsnapten zeven gevangenen. De beveiliging werd vanaf dat moment aangescherpt.

Foto ANP

Agenten staken tegen het regeringsvoornemen om ambtenarensalarissen te bevriezen.

Foto: Marcel Antonisse / Anefo

Op 1 juni 2016 worden de laatste gevangenen overgebracht naar de nieuwe gevangenis in Zaandam. De gevangenis krijgt vanaf dat moment een nieuwe invulling: ze wordt het onderkomen van 1.100 vluchtelingen.

Foto Koen van Weel / ANP

In de gevangenis zat daarnaast de afgelopen jaar een hotel, een escaperoom en een restaurant - A Beautiful Mess. In het restaurant werken vluchtelingen. Zij doen er werkervaring op.

Foto: Olivier Middendorp

De grond waar de gevangenis opstaat is vorig jaar verkocht voor 84 miljoen euro aan vastgoedontwikkelaar AM, van bouwbedrijf BAM. Op de vrijgekomen grond komen 1.350 woningen, Het Bajeskwartier.

Foto: Koen van Weel / ANP

De ‘vrouwentoren’ wordt niet gesloopt. Die wordt omgebouwd tot een ‘groene toren’ met een parkje en grond om groenten te verbouwen. Een derde van de woningen in het Bajeskwartier betreft sociale huur, de rest wordt vrije sector-huur en koop.

Foto: Olivier Middendorp

Lees ook deze artikelen