Juist jeugdige asielzoekers die roekeloos het azc verlaten verdienen bescherming

Zestienhonderd alleenstaande minderjarige asielzoekers liepen de afgelopen vierenhalf jaar weg uit asielzoekerscentra en verdwenen uit zicht. Het cijfer komt van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de stichting Nidos, die de voogdij over alleenstaande minderjarige vreemdelingen in Nederland heeft.

Zestienhonderd. Dat getal lijkt exact, maar het is een krap bemeten schatting, vermoedelijk zijn het er heel veel meer, duizenden op Europees niveau. Vermoed wordt dat het merendeel er niet impulsief vandoor gaat, maar dat ze zich door criminelen laten oppikken, zoals afgesproken met mensenhandelaren of met hun ouders die daarvoor betaald kregen.

Deze weglopers zijn geen kamikazepiloten. Het is niet hun bedoeling om ten onder te gaan. Ze willen leven, ze willen zorgen voor hun ouders en familie, ze dromen van de toekomst, net als alle pubers.

Ze hebben geen of nauwelijks kans op asiel. Dat weten de mensenhandelaren en dat weten zij zelf en dat maakt hen extra kwetsbaar voor chantage en uitbuiting die vermoedelijk al begint in hun land van herkomst. Daar hadden ze het slecht, hier krijgen het nog veel slechter. Ze komen van de drup in de regen en ze zijn moederziel alleen.

Deze jongeren maken grote kans te worden uitgebuit als gauwdief, als sekswerker, of via andere slavenarbeid. Hun lot, zonder perspectief op redding of toekomst, is grimmig. Het lijkt een 21ste-eeuwse variant op Dickens’ Oliver Twist. Die roman had een, onwaarschijnlijk, happy end. Deze jongeren geloven daar 200 jaar later ook in. Ze denken hun schuld te voldoen en zich vrij te kopen. Tevergeefs. Ze worden misbruikt tot ze op zijn.

Regelmatig wordt er actie gevoerd voor minderjarige uitgeprocedeerde asielzoekers. Lily en Howick mochten blijven, Mauro ook, net als Sahar. En het spande erom, maar Nemr hoefde niet terug naar Irak.

Op zulke barmhartigheid hoeven de weglopers niet te rekenen. Ze zijn niet lief of knap of mediageniek. Ze hebben geen gezicht. Hun ellende is abstract, gedefinieerd door hun aantal.

Met hen kunnen weinigen zich identificeren. Maar hoe zit het met de klanten van de asielkinderen? Wie is klant bij een goedkope nagelstudio, bemand door ontheemde meisjes? Wie is de sekstoerist in eigen land die profiteert van de diensten van deze minderjarigen? Hun klanten zijn geen vreemdelingen, het zijn Europeanen en in die zin rusten hun verwoeste levens ook op het geweten van Nederlanders. Het wordt tijd om op te houden met wegkijken en zulke klandizie actief te ontmoedigen. Gebeurt dat consequent dan moeten de maffiosi met een op minderjarige asielzoekers gebaseerd verdienmodel omzien naar andere handel.

Een azc is geen gevangenis, het is moeilijk om jeugdige asielzoekers die hun eigen plan trekken veilig te houden. Maar dat is geen reden om er niet alles aan te doen. Een proef, in 2008, met beschermde opvang voor potentiële slachtoffers van uitbuiting was een succes: ‘slechts’ tien procent van de kinderen verdween. Dat is nog veel te veel, maar het biedt een basis voor een strategie.

De Nederlandse overheid heeft een zorg- en beschermplicht voor minderjarige asielzoekers, ook voor hen zonder uitzicht op een verblijfsvergunning – de kinderen waar de mensenhandelaars op mikken. Zet die zorgplicht gericht in, als indirect wapen tegen slavendrijvers. Pas nadrukkelijk op deze kinderen en het wordt voor hun exploitanten ingewikkeld werken. Of liever: onmogelijk.

De 1.600 verdwenen minderjarige asielzoekers zijn geen verrassing. Het probleem van ‘asielkinderen’ die de benen nemen, is zo bekend dat het gênant is. In 2013 wezen politie, IND, Nidos en COA op problemen met Marokkaanse jongens die spoorloos verdwenen uit Europese asielopvangcentra. De Slachtoffermonitor constateerde eind 2018 het verhandelen van 61 minderjarige Eritreeërs naar de seksindustrie. In maart 2019 bracht het COA naarbuiten dat de laatste vijf jaar zo’n 60 Vietnamese kinderen zijn verdwenen en vermoedelijk beland als knechten op hennepplantages, in nagelstudio’s en prostitutie, in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk en Nederland.

In reactie daarop zegde oud-staatssecretaris Mark Harbers (Justitie, VVD) onderzoek toe naar de relatie tussen deze verdwenen kinderen en mensenhandel. Dat lijkt een pas op de plaats. Bij een zo omvangrijk, langdurig en kennelijk structureel falen van de Staat in de bescherming van zwakkeren die aan zijn zorg waren toevertrouwd past een parlementaire enquête. De vraag is helder: hoe is het mogelijk dat alleenstaande minderjarigen uit de asielprocedure konden verdwijnen? En wat deden de immigratieautoriteiten om dit te voorkomen?