Een kinderopvang die balanceert op het ‘randje van de wet’

De ouders van de montessorikinderopvang in Bilthoven zijn het op 16 mei beu. Die dag is er wéér wat mis bij hun dagverblijf. Een leidster is ziek en er is geen vervanging. Of ze voor drie uur hun zoon of dochter willen ophalen.

Kan gebeuren. Maar in Bilthoven gebeurt het wel heel vaak. Tien keer heeft de kinderopvang tussen 2016 en 2019 al de GGD-inspectie over de vloer gehad. Altijd was er wel iets. Stond er een giftige plant, was er een medewerker zonder Verklaring Omtrent het Gedrag, lagen schoonmaakspullen binnen het bereik van kinderen. Was het ene probleem verholpen, dan dook bij een volgende controle weer iets anders op.

Als in januari een stagiair voor de groep staat en op het dagverblijf geen enkele beroepskracht aanwezig is, grijpt de gemeente in. De opvang moet in april een week zijn deuren dichthouden en ontvangt een laatste waarschuwing. Eigenaar Kidsplus kondigt daarop aan de locatie per 1 juni te sluiten.

Twee ouders willen daar niet op wachten. Op 16 mei bellen ze de GGD. De gemeente sluit het dagverblijf per direct. Burgemeester Sjoerd Potters is tegenover RTV Utrecht helder: „Na alles wat er is gebeurd, kunnen we niet anders dan deze laatste stap ook zetten. [..] Constant de vraag hebben of je je kind wel veilig naar de opvang kunt brengen, dat is voor ouders ook niet fijn.”

Een incident? Nee. Ook bij andere Nederlandse dagverblijven houdt Kidsplus-moederbedrijf Kidshold zich geregeld niet aan de wettelijke regels voor kinderopvang, blijkt uit onderzoek van NRC. Het bedrijf vangt zo’n 1.600 kinderen op via 45 locaties – zowel kinderdagverblijven als buitenschoolse opvang – in het westen, zuiden en midden van Nederland. Afgelopen jaar alleen al constateerde de inspectie bij 28 vestigingen gebreken. Een jaar eerder waren bij ten minste 17 locaties problemen.

Uit de inspectierapporten blijkt een terugkerend patroon van tekortkomingen. Te weinig of onbevoegde leidsters en een volgens de inspectie „zorgwekkend” personeelsverloop. Verouderd speelmateriaal en meubilair. Onveilige situaties – een kind viel uit een hoog bed. Een falend factureringssysteem met te hoge rekeningen voor ouders. En busjes voor het vervoer van kinderen die de keuring „doorgeduwd” moesten worden.

NRC sprak met diverse (oud-)medewerkers van Kidshold, ouders en andere betrokkenen. Ze willen hun verhaal doen, veelal op voorwaarde van anonimiteit. Uit de verhalen rijst een beeld op van dagverblijven die aan hun lot worden overgelaten door het hoofdkantoor. Waar zich onveilige situaties voordoen, en het bestuur amper geld vrijmaakt om die te verhelpen. En van locatiedirecteuren die zich gedwongen zien onbevoegd personeel in te zetten.

Investeren in vastgoed

De kinderopvang in Nederland is sterk versnipperd. Hij bestaat vooral uit lokale bedrijven, met maar een paar vestigingen. Er zijn maar een paar landelijke spelers, zoals KidsFoundation (30.000 kinderen) en Partou (26.000 kinderen). Ook die hebben een relatief klein marktaandeel, samen slechts 8 procent.

Lees ook: Private equity verovert kinderopvang

Ondernemer Rinald Kloppenberg heeft geen ervaring in de kinderopvang, maar ziet al vroeg het potentieel in de markt en de voordelen van een groot opvangbedrijf. Hij opent in 2001 zijn eerste dagverblijf in Leiden en nog datzelfde jaar vestigingen in Amsterdam en Noordwijk. Kidshold groeit snel. Dagverblijven in onder meer Venray, Apeldoorn, Helmond en Houten volgen in de jaren daarna.

Het aanvankelijke succes van Kloppenberg zit in de niches die hij vindt. Zo opent hij in 2002 in Arnhem een van de eerste montessorikinderopvanglocaties in Nederland. Hij wil daarmee een logischer overgang tussen kinderopvang en montessoribasisscholen creëren. Ook start hij een buitenschoolse opvang die gericht is op kinderen die extra willen sporten, de BSOsport.

De ondernemer maakt daarbij handig gebruik van een andere liefde: die voor vastgoed. In 1999 is Kloppenberg investeringsmaatschappij Vastplan begonnen. De eerste aankoop is een Leids pand waarin hij zijn eerste dagverblijf zal huisvesten. Zo gaat het de jaren daarna vaker: de opvang volgt het vastgoed. Zestien panden heeft hij nu, die voornamelijk plek bieden aan kinderopvang.

Daarnaast is Kloppenberg actief in de Gelderse thuiszorg. Zijn bedrijven hadden in 2018 naar eigen zeggen een gezamenlijke omzet van 21 miljoen euro. Winstcijfers zijn niet bekend.

De hoofdleidster was voor alles verantwoordelijk, maar had geen enkel budget

Terwijl het aantal Kidsplus-opvangplekken dit decennium naar 1.600 groeit, groeit het Apeldoornse hoofdkantoor nauwelijks mee. Zes mensen werken er momenteel. „Ze regelen met een kleine groep veel dingen. Dat werkt gewoon niet”, zegt een schoolbestuurder die met Kloppenberg samenwerkte. „In deze sector is het kwalijk als je corebusiness niet kinderopvang is. Mijn indruk is dat hij het met name leuk vindt om nieuwe bedrijven te starten.”

Kloppenberg noemt het zelf „decentraal leiderschap”. Individuele dagverblijven krijgen veel vrijheid en verantwoordelijkheid.

Wanneer locatiedirecteuren tegen problemen aanlopen, verloopt de communicatie met Kidsplus echter moeizaam. Voor vervanging van kapot materiaal is nauwelijks geld. „De hoofdleidster kreeg alle verantwoordelijkheid, maar geen enkel budget”, stelt Wilbert Kleinendorst, oud-voorzitter van de oudercommissie van de montessoriopvang Bilthoven. „Ze stapte naar de organisatie [Kidshold], maar die hield vrijwel alles tegen.”

Ook andere problemen pakt Kidshold niet aan. „Vorig jaar is een facturatiesysteem uitgerold dat bij veel vestigingen problemen veroorzaakt”, vertelt een oud-locatiehoofd. „Ouders kregen veel te hoge rekeningen. Ik moest dat oplossen, maar was afhankelijk van groen licht van Rinald. Voor alles heb je zijn fiat nodig, maar dat komt niet of te laat.”

Een busje met ducttape

„Ja mam, met mij. Kun je alsjeblieft komen helpen? Er is wéér een leidster ziek.” Het locatiehoofd van de Kidsplus-opvang BSOsport Drielsedijk in Arnhem wordt in 2016 moedeloos van het personeelstekort – er zijn onvoldoende vaste medewerkers en geen flexkrachten beschikbaar – en roept de hulp van zijn moeder in voor het vervoer van een groep kinderen.

Zij twijfelt even. Ze kent het vervoer van de BSOsport: de busjes hangen met ducttape aan elkaar. Onverantwoord. „Ik doe het, maar op één voorwaarde: ik gebruik mijn eigen auto.”

Begin januari 2019 sluit eigenaar Kidsplus deze BSOsport Drielsedijk. Officieel omdat de opvang „minder hard groeit dan gedacht”. Maar in november 2018 schreef de GGD: „Doordat het bij BSOsport qua afspraken en regels onduidelijk is, worden de kinderen onrustig en zoeken grenzen op. Afwijken van de vaste regels en afspraken maakt dat kinderen zich emotioneel onveilig voelen. [...] Er wordt geen pedagogisch verantwoorde buitenschoolse opvang geboden.”

Als wethouder in Arnhem had Ron König – nu burgemeester van Deventer – onder meer het dossier Kidsplus onder zich. „Natuurlijk heb je weleens een discussie met een kinderopvang over het naleven van regels. De intentie van de meeste organisaties is goed: veilige opvang bieden voor kinderen. Dit was het enige bedrijf waarbij ik serieus dacht: hier wíl men gewoon de regels niet naleven.”

Het gebrek aan investeringen bij Kidsplus leidt tot problemen. Niet alleen ontstaan onveilige situaties voor kinderen, leidinggevenden hebben het gevoel bij klachten tegen een muur aan te lopen. Een groot personeelsverloop is het gevolg.

Volgens Wilbert Kleinendorst, van de oudercommissie in Bilthoven, acteerde Kloppenberg „op het randje van de wetgeving. De verhouding tussen kinderen en leidsters was niet in orde, en er waren te weinig bevoegde begeleiders.”

Gjalt Jellesma, voorzitter van de Belangenvereniging voor Ouders in de Kinderopvang (Boink), zucht als hem wordt gevraagd naar Kidsplus. „Wij krijgen al jarenlang klachten binnen over vestigingen van deze club, die steeds maar onder de radar blijft. Ouders die klaagden over de kwaliteit van de kinderopvang, werden eruit gezet. Er wordt gewoon veel te weinig geïnvesteerd en verbeterd.”

Dat roept de vraag op waarom ouders hun kinderen er niet gewoon weghalen. Zo makkelijk is dat niet, zegt Jellesma. „De vraag naar kinderopvang is enorm. De wachttijden lopen op tot ruim een jaar, in de Randstad soms tot drie. En met het aanbieden van montessori- of sportopvang heeft Kidsplus slim ingespeeld op de vraag naar ‘specialistische’ opvang.”

Daarnaast geven ouders aan de leidsters wél hoog te hebben zitten. Ze zijn „gepassioneerd”, en „ongelofelijk gedreven ondanks de organisatie”.

Regionaal toezicht

Dat Kidsplus ondanks de negatieve inspectierapporten kinderopvang kan blijven aanbieden, valt ook terug te voeren op het toezicht. Iedere regio heeft een eigen GGD die toeziet op naleving van de wettelijke kwaliteitseisen. Bij aanhoudende gebreken is het uiteindelijk de gemeente die een dagverblijf dwingende aanwijzingen moet opleggen – of het, na herhaalde waarschuwingen, sluit.

Door die regionale oriëntatie is er weinig landelijke coördinatie. Regionale toezichthouders moeten bij een vergunningaanvraag rekening houden met inspectieresultaten van andere locaties van die aanvrager. De toezichthouder kan daarvoor het Landelijk Register Kinderopvang raadplegen, met daarin alle controlebevindingen van één organisatie.

Die controle heeft echter grenzen, erkent koepelorganisatie GGD GHOR. Locaties die niet meer actief zijn, verdwijnen uit het register, waardoor oude inspectierapporten daar niet meer te vinden zijn. Bovendien is het register niet volledig transparant. Wie zoekt op de naam van een dagverblijf, vindt wel de vergunninghouder, maar dat hoeft niet de eigenaar te zijn. Bedrijven die actief zijn met meer bv’s, en een overkoepelende stichting, zijn vrijwel onvindbaar. Alleen via de Kamer van Koophandel is dan te achterhalen welke banden ze hebben. Zo ver gaan de GGD-controles niet.

Op die manier blijft ook Kloppenberg onder de radar. Op de naam Kidsplus is in het landelijke kinderopvangregister niets te vinden. Het bedrijf is geen vergunninghouder, maar heeft een kerstboom aan dochterondernemingen. Bovenaan de wirwar aan bedrijven staat de stichting Perpetuum Mobile Kidshold. Daaronder hangt Kidsplus, dat weer een reeks bv’s onder zich heeft, met namen als Koningskind, K.O.O.S. en Flowerkids. Er is een aparte montessorilijn, maar de montessoriopvang in Arnhem valt daar weer niet onder. Incidenten bij Kidsplus-ondernemingen lijken daardoor op zich te staan. Wie een trend wil ontdekken, moet de namen van alle afzonderlijke opvangbedrijven invoeren.

De ingewikkelde structuur van het bedrijf heeft „fiscaal-juridische redenen”, stelt Kloppenberg na vragen van NRC. Aanvankelijk wil hij niet praten over zijn bedrijf, maar na vele mails en telefoontjes stemt hij toch in met een gesprek. Door te schuiven met vestigingen wil hij naar eigen zeggen voorkomen dat goedlopende vestigingen te lijden hebben onder slecht presterende locaties.

Om te begrijpen hoe dat precies zit moet je volgens hem „eigenlijk fiscaal onderlegd zijn”. Gevraagd het toch uit te leggen, zegt hij: „Het heeft met bedrijfsopvolging te maken. Ik ga ook een keer dood. Ik wilde eigenlijk de boel klaarmaken voor de volgende generatie. Je hebt straks een Flowerkidslijn, een montessorilijn, etcetera.”

En dat klopt. Tenminste, op papier. In de statuten van een in 2017 door Kloppenberg opgerichte bv staan zijn zoon en dochter als medeoprichters vermeld, met beiden 5 procent van de aandelen. Zijn 19-jarige zoon is volgens LinkedIn beheerder bij het vastgoedbedrijf van zijn vader, Vastplan.

Verbetering

Kloppenberg erkent dat fouten zijn gemaakt. „De afgelopen zes jaar zijn we een beetje te hard gegroeid en naïef geweest. We geven locaties de ruimte en mensen mogen fouten maken. Maar door de groei hebben we dat de afgelopen periode minder goed begeleid.”

Daarom wil Kloppenberg nu „een stevige organisatie neerzetten” met „meer verantwoordelijkheid en ruimte” voor locatiedirecteuren. Zo moeten ze onder meer zelf kunnen factureren. Dat zou die te hoge rekeningen voor ouders moeten voorkomen.

Voor de montessoritak moet een nieuwe directeur, met veel ervaring in het onderwijs, de problemen oplossen: Alex van Zwam. Krijgt hij dan ook meer budget? „Uiteindelijk is Rinald degene die over het geld gaat”, zegt Van Zwam. „Hij ziet de problemen. Of in ieder geval, hij ziet ze nu. En hij wil geld vrijmaken voor investeringen. Maar als je vraagt of het tijdelijke of langdurige investeringen zijn, dan heb ik daar geen antwoord op.”

In Bilthoven geloven ze niet dat het nog goed komt met Kidsplus. Ex-oudercommissielid Kleinendorst: „We hebben hier drie jaar lang energie in gestoken. Het is goed dat Kidsplus is verdwenen uit Bilthoven; nu nog uit de wereld van de kinderopvang.”

En een schoolbestuurder die in Bilthoven samenwerkte met Kidsplus: „Je vraagt je af hoe het kan dat ze überhaupt mogen bestaan. Als je niet écht een goed kinderdagverblijf wil runnen, doe het dan gewoon niet.”

Correctie (8 juni 2019): In een eerdere versie van dit stuk stond dat Gijs van Dijk SP-Kamerlid was. Dat moest PvdA zijn en is hieronder aangepast.