Popfestivals: ‘Er zijn gewoon niet veel geschikte vrouwelijke acts’

„Beyoncé en Madonna vragen we al jaren voor Pinkpop”, zegt Pinkpop-programmeur Gideon Karting. „Solange was te duur. Courtney Barnett heeft afgezegd”, vervolgt Lowlands-directeur Eric van Eerdenburg. „We willen het beste programma. Is een artiest goed of niet goed, en is hij of zij populair? Die vragen overstijgen de man-vrouw-discussie. Maar ik loop er net zo hard van te balen als deze dames niet komen spelen.”

Het onderwerp van vrouwelijke acts op popfestivals, is sinds enkele jaren een heet hangijzer. De discussie begon in Groot-Brittannië, in 2015, toen de media vaststelden dat de hitparades werden aangevoerd door vrouwelijke artiesten, maar dat op Britse popfestivals 86 procent van de artiesten mannen waren. In 2017 telde de BBC de vrouwelijke muzikanten op de veertien belangrijkste Britse festivals: op een totaal van 660 hoofdacts sinds 2007 waren er 37 vrouwelijk. Steeds meer vrouwen bereiken een sterstatus in de popmuziek, maar hun representatie op de festivalpodia blijft achter.

Een duidelijk voorbeeld in Nederland is Pinkpop. Op de eerste editie in 1970 speelden acht bands; het aantal vrouwen op het podium was nul. Op het vijftigste Pinkpop-festival treden 100 acts op, met in dertien daarvan een vrouw. Anouk, en de zangeressen van Fleetwood Mac zijn de enige vrouwelijke hoofdacts.

M-V

Nu het festivalseizoen is aangebroken – het driedaagse Best Kept Secret in de Beekse Bergen was vorig weekend, zaterdag begint de 50ste editie van Pinkpop in Landgraaf – nodigde NRC vier vertegenwoordigers van belangrijke popfestivals uit voor een gesprek. Onderwerpen: de huidige podiumrepresentatie, de wenselijkheid van een quotum, en het aanbod van geschikte vrouwelijke acts. Van concertorganisator Mojo Concerts kwamen Eric van Eerdenburg, directeur van Lowlands, en promoter/booker Gideon Karting, lid van het programma-team Pinkpop. Roosmarijn Reijmer, hoofd marketing/creatie van organisator Friendly Fire, schoof aan voor Best Kept Secret en namens Welcome To The Village was programmeur-coördinator Eva van Netten er bij.

De opvattingen blijken, misschien niet toevallig, verdeeld langs sekse-lijnen. Zo wordt de discussie over man-vrouwverhoudingen soms weggezet als „onzinnig”. Gideon Karting: „Wellicht omdat ik een man ben, maar ik erger me een beetje aan de discussie. Het wordt een beetje gebracht alsof we doelbewust...” „...male chauvinist pigs zijn die geen vrouwen zouden willen hebben”, vult Eric van Eerdenburg aan. „De keuze voor een goede popvrouw is zo vanzelfsprekend, dat ik me al een paar jaar opwind, of nou ja irriteer aan deze discussie. Feit is dat er gewoon minder bands zijn met vrouwen. Maar het aantal vrouwen neemt toe, met name in de dj-hoek.”

Quota

Dat Pinkpop weinig vrouwen biedt, wordt betreurd. Maar Karting zegt erover: „Er is nog nooit een Pinkpop-vergadering geweest waarin we zeiden ‘Hier zijn twee acts, één met een man en één met vrouw. Nou, laten we die met een man doen’. Je kunt acts niet op die manier vergelijken.”

Een aantal Europese festivals heeft inmiddels maatregelen genomen. Het grote Primavera Sound in Barcelona, bekend om zijn avontuurlijke programmering, had afgelopen weekend voor meer dan 50 procent aan vrouwelijke artiesten. En het Zweedse Way Out West-festival heeft sinds vier jaar een programma met 50/50.

Andere festivals, zoals Bestival op het Britse Isle of Wight, hebben zich verplicht aan ‘Keychange 50:50’, een internationaal voornemen om per 2022 op muziekfestivals en conferenties een gelijk aanbod van mannen en vrouwen te hebben. De drie Nederlandse festivals die zich daaraan hebben verbonden zijn: Eurosonic/Noorderslag in Groningen, Music Meeting in Nijmegen en November Music in ’s-Hertogenbosch.

Zo’n quotum zou niets zijn voor Lowlands of Pinkpop. Van Eerdenburg: „Ik wil geen quotum, want positieve discriminatie is ook discriminatie. Het lijkt mij verschrikkelijk, ook voor de vrouwen. Ik verkies eerlijke competitie: wie is het best, het populairst?”

Karting: „Pinkpop is een commercieel festival. Een deel van onze programmakeuzes is gebaseerd op populariteit. De markt beslist.”

Ook Roosmarijn Reijmer van Best Kept Secret is geen fan van quota. „Al was ik het ook eens met Neelie Kroes, toen ze zei ‘Nou ben ik het zat, stel maar een vrouwenquotum in, dan is er ook geen ander excuus meer’.”

Hoe groot was het aandeel van vrouwen op Best Kept Secret?

Reijmer: „Dat is verdubbeld sinds 2017, nu is het ongeveer 40 procent. Bij ons is het geen bewust beleid. Het is een afspiegeling van het muzikale aanbod. Ik zie het als een ‘sign of the times’.”

Wat bedoel je?

„Op de showcasefestivals [waar nieuwe bands zich presenteren, red.] zoals de recente editie van het Amerikaanse SXSW speelden opvallend veel beginnende bands met vrouwen. Dat is een ontwikkeling die hopelijk over een jaar of tien veel vrouwelijk hoofdacts oplevert.”

Toch kun je een quotum niet helemaal aan de kant schuiven, want het lukt een aantal festivals wel, zegt Eva van Netten, aanwezig bij het gesprek namens Welcome To The Village. Haar festival werd wakker door berichtgeving in De Correspondent in 2017 over ondervertegenwoordiging van vrouwen op festivals. „Ik ben gaan tellen en kwam uit op 13 procent vrouwelijke acts op onze podia. Shockerend weinig, vond ik. Daarom hebben we een quotum gesteld, van ongeveer 60/40. Doorgaans iets meer mannen, dus.”

Waarom niet 50/50?

Van Netten: „Dat vonden we te binair. Er zijn tenslotte ook mensen die zichzelf niet tot een van de twee categorieën rekenen. Het gaat verder niet alleen om aantallen, maar ook om positie. Ik vind het belangrijk dat vrouwen op de prominente posities staan op het programma, niet alleen op de kleine podia.”

Hoeveel vrouwelijke acts telt Lowlands dit jaar?

Van Eerdenburg: „Ik doe niet aan aantallen. Kijk, bijna 60 procent van ons publiek is vrouwelijk. Er komt steeds meer kleur op het festival, steeds meer nationaliteiten. Je probeert altijd een soort afspiegeling van je publiek te bieden, een programma waarmee de doelgroep zich identificeren kan.”

Is het belangrijk dat het aantal vrouwen op het podium een afspiegeling is van het aantal vrouwen in het publiek?

Karting: „Hoezo? Je zegt tegen een boyband als One Direction toch ook niet: je moet een vrouwelijk groepslid hebben want er staan 60.000 meisjes in de zaal?”

Van Eerdenburg: „Zeker als je het hebt over de hoofdacts is de vijver met geschikte vrouwelijke acts nu eenmaal niet zo groot. Er is minder aanwas van vrouwelijke bands. Dat zie je ook bij de rockacademies, daar zijn nu eenmaal minder meisjes die zich aanmelden. Maar als je een line-up hebt van bands met uitsluitend mannen, dan zeggen we: laten we alsjeblieft zoeken naar een band met een frontvrouw.”

Voor het plaatje?

Van Eerdenburg: „Niet voor het plaatje, maar voor de identificatie.”

Van Netten: „Volgens mij begint het hele proces veel eerder. Je maakt de keuze: op die en die positie in het programma wil ik een vrouwelijke act, want dat is goed voor mijn festival en voor de programmering. En dan ga je actief op zoek.”

Reijmer: „Klopt. Ik vind het aanbod van bands aan de ‘onderkant’ groot. Die kunnen snel doorgroeien. Een zangeres als Aldous Harding zou drie jaar geleden misschien niet zo zijn opgevallen in het aanbod, maar nu heeft ze een goeie golf van aandacht te pakken. Dat wordt een parel die snel op mooie posities komt.”

Wat is een mooie positie?

Van Eerdenburg: „Wat volgens mij niet werkt is een kleine band op een te groot podium zetten. Je moet een artiest altijd in een iets te kleine tent zetten, dan ontstaat er een bijzonder soort opwinding. Een act bombarderen tot hoofdact, omdat je daar een vrouw wil, is heel slecht voor die act. Als een artiest faalt op het hoofdpodium dan zal dat rondzingen in de ‘business’ en een negatief effect hebben op een carrière.”

Hoe moeilijk is het om een felbegeerde act te krijgen?

Van Eerdenburg: „Er is steeds meer concurrentie, want Amerika is ook wakker geworden. Net als Oost-Europa en China. Al die festivals azen op dezelfde artiesten. Dat leidt tot hogere prijzen. Voor Lowlands vind ik het acceptabel als de toegangsprijs jaarlijks zo’n 5 tot 7,5 euro stijgt. Met 60.000 bezoekers hebben we dan 3 tot 4 ton meer om uit te geven aan artiesten. Maar dan krijg je het spel met de gages. Aan de telefoon zit iemand met een rekenmachine: 60.000 man maal je toegangsprijs is... Die rekenen gewoon even snel uit wat je headliner waard is. Zo plat is het.”

Een act die ieder festival wel had willen hebben is de kersverse – vrouwelijke – superster Billie Eilish.

Van Eerdenburg: „Soms heb je geluk. Eilish is de afgelopen maanden uitgegroeid tot wereldster en we hadden haar voor Lowlands geboekt, ruim voor ze die status bereikte.”

Wordt ze hoofdact?

Van Eerdenburg: „Ze staat in de grote Alpha, want veel bezoekers willen dit zien. Maar niet als headliner. Die posities waren al ingenomen.”

Best Kept Secret lijkt dit jaar het fenomeen headliner anders te benaderen.

Reijmer: „Vorig jaar hadden we grote publiekstrekkers als Arctic Monkeys en Radiohead. Dit jaar hebben we bewust ‘kleinere’ hoofdacts: Kraftwerk, Bon Iver en Christine & the Queens. We willen minder afstand tussen hoofdact en de rest. Meer als een totaalpakket: de een is groter dan de ander, maar ze staan niet mijlenver van elkaar af.”

Jullie zetten bewust in op de middelgrote act Christine & the Queens.

Reijmer: „Ja, ze is bij ons een hoofdact. Die stap zal ze op verschillende plekken in Europa gaan maken. De eerste keer is dat spannend. Zal ze het waarmaken? Ik heb er het volste vertrouwen in. Dat wordt zo’n show waarvan iedereen achteraf zegt: waarom was ik daar niet?”

Grote popfestivals azen op topbands als Foo Fighters, Muse, Metallica. Zijn dit soort acts, die een forse hap uit je budget nemen, noodzakelijk?

Karting: „Als je op Pinkpop 60.000 of 70.000 mensen wilt trekken, moet je grote stadionacts hebben. Lowlands en Down The Rabbit Hole zijn belevingsfestivals voor een weekend kamperen en muziek. Bij Pinkpop komen ze, als er een grote naam speelt. En anders komen ze niet.”

Betaalt Lowlands ook steeds meer voor bands?

Van Eerdenburg: „Lang waren hoofdacts daar minder belangrijk, het festival verkocht uit op het geheel. Maar we hebben een paar mindere jaren gehad. Het bleek een generatiewissel: de oudere bezoeker zag te veel elektronische acts, en de nieuwe generatie had nog geen boodschap aan Lowlands. We hebben het roer omgegooid met nieuwe podia en nieuw artwork. We zijn een niveau omhoog gegaan wat betreft hoofdacts. En een Dua Lipa of Kendrick Lamar komt niet voor een mini-tariefje.”

Lees ook: Pinkpop-tips en herinneringen van NRC-critici

De muziekindustrie wordt door mannen gedomineerd, al neemt het aantal vrouwen op sleutelposities toe. Is een groter vrouwelijk aandeel bevorderlijk voor de vrouwelijke representatie?

Reijmer: „Dat zou absoluut schelen. Meer vrouwelijke programmeurs, meer agenten, meer boekers. Zij hebben meer oog voor vrouwelijke talent, verwacht ik.”

Van Eerdenburg: „Binnen ons bedrijf werken veel vrouwen. We hebben vier vrouwelijke boekers op de vijftien. Onze hoofdgraficus is vrouw, onze accountant en onze advocaat zijn vrouw.”

Zijn vrouwelijke muzikanten belangrijk als rolmodel?

Karting: „Ik begrijp niet waarom het per se vrouwelijke muzikanten moeten zijn. De tourmanager van Jett Rebel is een vrouw, Lisa Moree, de manager van De Staat, Arjo Klingens, is een vrouw. Een Beyoncé word je niet zomaar. Dan is de tourmanager van Jett Rebel een beter rolmodel.”

Van Netten: „Daar ben ik het niet mee eens. Ik ben naast programmeur ook muzikant. Een van de mooiste dingen die me kan gebeuren is dat ik ergens optreed en mensen naar me toe komen die zeggen: ‘Mijn dochter van negen speelt ook gitaar, ik ga haar je filmpje laten zien, dat vindt ze cool’. Dan ben ik blij dat ik op het podium heb gestaan als vrouw met een gitaar, dan heb ik blijkbaar ook op die manier een functie.”

Hoever mag ‘morele’ inmenging gaan? Van bemoeienis met vrouwen-aandeel, tot afkomst, homofobie, politieke kleur?

Van Netten: „Je blijft alert op de manier waarop je je idealen in je festival verwerkt. Wij denken na of we artiesten willen die zich associëren met extreem-rechts. We kiezen bewust voor projecten met vrouwen die vanuit conflictgebieden muziek met elkaar maken.”

Van Eerdenburg: „Als je een festival van deze tijd wil zijn, moet je aan al dit soort dingen min of meer gehoor geven. De urban jeugd aantrekken, de aandacht voor ‘gender’. Zodat iedereen zich thuis kan voelen.”

Van Netten: „Maar dat is toch precies de discussie die we voerden over de noodzaak om vrouwen op het podium te zetten?”

Van Eerdenburg: „Ja, dat is het. Maar je kunt het niet dwingen.”

Buitenlandse festivals als Primavera en Way Out West presenteren man/vrouw-gelijkwaardige programma’s. Gaat Nederland achterlopen in dit opzicht?

Karting: „Er zijn genoeg landen waar het nog slechter is.”

Van Eerdenburg: „Eerlijke competitie houdt mijn voorkeur. Of iemand nou man of vrouw is, ik kijk naar de commerciële waarde. Een deel van mij is natuurlijk ook de zakenman die wil dat zijn festival uitverkoopt.”

Wat zal de toekomst brengen?

Reijmer: „De samenleving is gemengd. Je hoopt dat je festival dat ook is. En of je nou de Tweede Kamer bent of een festivalorganisatie, je kunt iets bijdragen aan een gelijke afspiegeling van de maatschappij. Het zit in kleine keuzes, iedere dag weer. Doe je best!”

Van Eerdenburg: „Maar zonder dat je de hashtag ‘#ikstahiervooropdebres’ hoeft toe te voegen.”