Veehouders moeten vergunning inleveren

Hoe moet het verder met vergunningen voor veehouders in de buurt van Nederlandse natuurgebieden? En hoe zit het met andere bedrijfsactiviteiten waarbij stikstof vrijkomt, zoals wegenuitbreiding of industrie? Woensdag oordeelde de Raad van State dat het Nederlandse beleid om stikstofemissie in de buurt van beschermde natuurgebieden te beperken – het zogeheten Programma Aanpak Stikstof – niet deugt. De natuurvergunning van 21 veebedrijven werd door de Raad van State direct vernietigd.

Maar de impact van deze uitspraak is nog niet duidelijk, schreef minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, CU) aan de Tweede Kamer. Volgende week overlegt het ministerie van LNV hierover met andere verantwoordelijke partijen, zoals de provincies.

1 Waarom haalde de rechter een streep door het Nederlandse stikstofbeleid?

Omdat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) uit 2015 zoals dat nu is opgetuigd niet voldoet aan Europese natuurwetgeving (de Habitatrichtlijn), zo oordeelt de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van Nederland.

PAS biedt ruimte om vergunningen te verlenen voor activiteiten die stikstofuitstoot veroorzaken bij Natura 2000-gebieden, door een voorschot te nemen op toekomstige afname van stikstofneerslag, bijvoorbeeld door natuurherstellende maatregelen.

Maar de natuurorganisaties Mobilisation for the Environment, vereniging Leefmilieu en werkgroep Behoud de Peel vochten dit stikstofbeleid aan. Zij stellen dat het beleid niet werkt, omdat de hoeveelheid stikstof niet daalt. Dat is schadelijk voor de natuur: grassen en brandnetels profiteren van veel stikstof, maar kwetsbare soorten lijden er juist onder.

De natuurorganisaties haalden na een jarenlange juridische strijd hun gelijk: de Raad van State zet een streep door deze vergunningen ‘vooraf’. Ook oordeelde de rechter dat de weidegang van koeien en bemesting in de buurt van natuurgebieden niet meer zonder vergunning mag plaatsvinden. Tegen de uitspraken is geen beroep mogelijk.

2 Hoe verrassend is de uitspraak van de Raad van State?

Hoewel het vonnis pijnlijk is voor de Nederlandse overheid, komt dit niet uit de lucht vallen. In november 2018 oordeelde het Europese Hof van Justitie al kritisch over PAS, nadat de Raad van State om advies vroeg.

Volgens het Hof mag zo’n vergunning vooraf wel, maar alleen als de positieve effecten van maatregelen op voorhand vaststaan. Daaraan voldoet het Nederlandse beleid niet, zo concludeert de Raad van State nu.

3 Voor wie heeft deze uitspraak nu gevolgen?

In ieder geval voor de eigenaren van 21 veebedrijven in Noord-Brabant, Limburg en Gelderland. Hun vergunningen gaan niet door. Daarnaast lopen er nog zo’n 180 bezwaarprocedures bij onder meer de Raad van State. Die gaan voornamelijk over vee, maar een enkele keer ook over nieuwe wegen of bedrijventerreinen. De verwachting is dat deze vergunningen ook stranden. Of er voor deze bedrijven andere mogelijkheden zullen zijn om toch uit te breiden, is nog onduidelijk.

De uitspraak heeft geen gevolgen voor de duizenden definitief verleende vergunningen, zo meldt de Raad van State. Die blijven gewoon gelden, ook al voldoen ze volgens de uitspraken eigenlijk niet aan de Europese natuurwetgeving.

Dat zou een geruststelling moeten zijn voor met name de agrarische sector, maar volgens advocaat Franca Damen van Kneppelhout & Korthals Advocaten is het nog geen gelopen race. Als vergunningen in strijd zijn met de Habitatrichtlijn is er een „wettelijke basis om die vergunningen in te trekken”, zegt ze.