Nederland stemde sterk pro-Europa

Peilingbureau Ipsos ondervroeg op verkiezingsdag een representatieve groep van ruim 2.500 Nederlanders. De vragen gingen onder meer over de onderwerpen die voor kiezers van doorslaggevend belang waren bij de verkiezingen. Ook vroeg Ipsos waarom kiezers op een bepaalde partij stemden.

Bijna de helft van de stemmers liet zich bij het uitbrengen van zijn stem leiden door zowel Europese als landelijke thema’s.

Het Ipsos-onderzoek maakt duidelijk dat Nederland donderdag inderdaad sterk vóór Europa heeft gekozen. De helft van de kiezers wil meer EU-zeggenschap, bijvoorbeeld als het gaat om het aanpakken van het klimaatprobleem.

Invloed van Brexit

Uit het onderzoek komt naar voren dat de meeste Nederlandse kiezers weinig voelen voor een Nexit, een veelbesproken onderwerp in de campagne. Waar in het Ipsos-onderzoek van 2014 nog 24 procent vond dat Nederland uit de EU zou moeten stappen, is dat nu nog maar 15 procent. Twee derde is tegen een ‘Nexit’.

De meeste voorstanders van een Nexit zijn te vinden onder aanhangers van de PVV en Forum voor Democratie. De PVV had ‘Nexit!’ als campagneslogan, maar dat betekent niet dat alle PVV-kiezers willen dat Nederland uit de EU stapt: 44 procent is daarvoor. Bij Forum voor Democratie, dat een referendum wil over uittreding, is dat 36 procent. De minste animo voor een Nexit is er bij kiezers van VVD, PvdA en GroenLinks.

Ipsos onderzocht of de ontwikkelingen rond de Brexit in het Verenigd Koninkrijk een rol hebben gespeeld. Dat blijkt inderdaad het geval. Zes op de tien kiezers geven aan dat de politieke chaos rond de Brexit ze ervan weerhield om een Nexit te steunen. Maar bij PVV’ers en FVD’ers werkte het juist andersom: vier op de tien willen door de Brexit-perikelen juist nóg liever een Nexit.

Lees ook: Was het de PvdA of was het Timmermans?

De Forum-kiezers kijken wezenlijk anders tegen Europa aan dan andere kiezers, zegt Sjoerd van Heck van Ipsos. Zij zijn op een aantal vlakken nog sterker anti-Europees dan de PVV-achterban. Zo zijn nog iets meer FVD’ers (38 procent) dan PVV’ers (36 procent) het oneens met de stelling dat alleen een eensgezind Europa klimaatverandering effectief kan tegengaan.

Niet-stemmer is eurosceptisch

Ipsos ondervroeg ook mensen die geen stem uitbrachten. Dat is interessant omdat bijna 6 op de 10 kiezers thuis bleven. Onder deze groep blijkt een sterke scepsis ten opzichte van de EU te heersen. Bijna een op de drie niet-stemmers geeft aan geen vertrouwen te hebben in de Europese politiek.

Het opkomstpercentage lag donderdag op 41 procent, iets hoger dan bij de vorige Europese verkiezingen, in 2014 (37 procent). Net als bij andere verkiezingen blijft de opkomst onder jongeren tussen de 18 en 24 jaar fors achter: 35 procent van hen ging stemmen. „Uit ons onderzoek blijkt dat jongeren een stuk pro-Europeser zijn dan ouderen”, zegt Van Heck. „Dus als je bij één verkiezing een hogere opkomst onder jongeren zou verwachten, is het de EU-verkiezing.”

De nieuwe pro-Europese partij Volt, die zich vooral op jongeren richtte, haalde donderdag geen zetel.

Timmermans bepalend

Onder PvdA’ers is het percentage kiezers dat zich bij het uitbrengen van zijn stem alleen door Europese politiek liet leiden, opvallend hoog: 49 procent. Bij veel andere partijen ligt dit rond de 30 procent.

„De PvdA-kiezers waren duidelijk veel meer gemotiveerd door Europese overwegingen”, zegt Van Heck . „Zij geven aan dat hun stem bijna niet heeft afgehangen van het beleid van Rutte-III”.

Frans Timmermans, de Europese lijsttrekker van de PvdA, bedankte de Nederlandse kiezer vrijdag in een videoboodschap voor „het kiezen voor optimisme en vóór het hervormen van de EU”.

Een stem op de PvdA was niet alleen zeer pro-Europees, maar vooral ook een stem op lijsttrekker Timmermans. Bijna de helft van de PvdA-kiezers (48 procent) geeft aan dat Timmermans’ lijsttrekkerschap hun stemkeuze heeft bepaald. Dat is veel meer dan bij andere partijen, waar vaak slechts een op de vijf kiezers aangeeft dat de lijsttrekker de doorslag gaf. De grote naamsbekendheid van Timmermans lijkt de PvdA dus erg te hebben geholpen.

Het Ipsos-onderzoek laat zien dat de PvdA ten opzichte van de Provinciale Statenverkiezingen in maart vooral kiezers heeft getrokken van D66, GroenLinks en het CDA. „Veel kiezers lijken te hebben gedacht: hoe kan ik mijn pro-Europese stem het meest effectief laten horen?”, zegt Van Heck. Hij denkt dat in die strategische afweging ook de kandidatuur van Timmermans voor het voorzitterschap van de Europese Commissie, een rol heeft gespeeld.

PvdA moet niet te vroeg juichen

De PvdA moet overigens niet te vroeg juichen en denken dat de partij er landelijk met deze uitslag weer bovenop is. Ipsos vroeg kiezers ook wat ze donderdag zouden hebben gestemd als er tegelijk Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn. Bij veel partijen gaven zo’n acht op de tien kiezers aan dan dezelfde partij te kiezen, maar bij de PvdA zijn dat er maar vier op de tien. „Zonder Timmermans gaan veel van die kiezers dus terug”, zegt Van Heck.