Kunnen mensen dieren ziek maken?

Het is altijd hetzelfde. Bij verjaardagsfeestjes in ons huis krijgen steeds dezelfde drie vrienden gaandeweg last van tranende ogen, benauwdheid, soms niesbuien. Bron van de ellende zijn hoogstwaarschijnlijk onze twee katten, Babe en Snazz, wier verloren, opwervelende haren en huidschilfers een allergische reactie oproepen bij de drie.

Maar kan het ook andersom? Kunnen mensen dieren ziek maken?

De wetenschappelijke literatuur maakt er zelden melding van, noteerden drie Amerikaanse epidemiologen in een overzichtsartikel in PLOS ONE (2014). Maar het komt zeker voor. Over een periode van dertig jaar verzamelden ze meldingen uit 56 landen. Stuk voor stuk infectieziekten – veroorzaakt dus door bacteriën, virussen of parasieten. De dreiging van zulke ziekteverwekkers zal toenemen, schrijven ze. Door toenemende handel, toerisme, veehouderij, huisdierbezit.

Schone kleding

In het rijtje van overgesprongen bacteriën staat bijvoorbeeld de tuberculose-bacil. „Die kan van mens naar hond of rund gaan”, zegt Jaap Wagenaar, hoogleraar klinische infectiologie aan de Universiteit Utrecht. Maar de meeste meldingen betreffen de stafylokok die resistent is tegen het antibioticum meticilline, MRSA. Wagenaar: „In een huishouden kan zo’n ziekteverwekker tussen mens en dier heen en weer gaan pingpongen. De een is na een kuur vrij, de ander is dan weer de bron.”

In het rijtje van de virussen overheerst het influenza A-virus, subtype H1N1. In 2009 veroorzaakte dit griepvirus een pandemie. Het was ontstaan in varkens en verspreidde zich naar de mens. Maar uit de meldingen blijkt dat het daarna ook andersom ging. De waarschijnlijke bron was de ene keer een veehouder, de andere keer iemand in een slachthuis. Of een medewerker in een veterinair lab. „Griepvirussen verspreiden zich wereldwijd onder varkens en wilde zwijnen, ze muteren, en blijven zo een risico vormen voor mensen. Maar omgekeerd geldt hetzelfde”, zegt Marion Koopmans, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC in Rotterdam. Om varkens- en kippenhouderijen te beschermen tegen besmetting, ook via de mens, zijn er allerlei maatregelen, zoals een aparte omkleedruimte, schone kleding, wasbak, desinfectiemiddel.

Dodelijke uitbraak

Verder zijn primaten relatief vatbaar voor menselijke virussen, zegt Koopmans. „Door de evolutionaire verwantschap.” Zo is er de dodelijke uitbraak in 2006 van een ‘mensachtig’ paramyxovirus (dat ademhalingsproblemen veroorzaakt) onder wilde chimpansees in een Tanzaniaans natuurpark. Iets noordelijker zag onderzoeker Jane Goodall in 1966 diverse chimps slachtoffer worden van het poliovirus, waarschijnlijk afkomstig van de mens. Koopmans: „Er zijn ook anekdotes van norovirussen die vanuit de mens bij honden buikgriep veroorzaken.”

Wat betreft parasieten noemt Wagenaar het voorbeeld van de eencellige Giardia die van mens op hond kan overspringen, en diarree veroorzaakt. Zo is er een lintworm van de mens die runderen kan infecteren, en een spoelworm die dat bij varkens doet.

Maar dan terug naar het begin. Mensen kunnen allergisch zijn voor kat of hond. Maar andersom? Wagenaar: „Er wordt niet op getest, maar we gaan ervan uit dat het kan.”