Fotopersbureau PAPA wint prijs voor pretentieloze fotografie

Pak je camera. Loop naar buiten. Fotografeer wat je aandacht trekt. Kies vervolgens vijf dagen lang elke dag twee van je gemaakte foto’s. Maak er een bijschrift bij. Na een week herken je patronen in wat je gevonden hebt.

Dat is de opdracht die de fotografen van fotopersbureau PAPA krijgen. Soms maken fotografen in steden over de hele wereld tegelijk een ‘fotowandeling’. Zo ontdekken ze niet alleen hun eigen verhaal maar ook grotere patronen en verbanden. In wijken met veel nieuwkomers zagen ze veel kappers – dat zegt iets over demografische en economische ontwikkelingen.

De oprichter van PAPA, Lino Hellings (1950), heeft 16 mei ‘De Kleine Hans’ gewonnen, de prijs voor pretentieloze fotografie, met in de jury vijf foto-Hanzen (Samsom, Eijkelboom, Wolf, Van der Meer en Aarsman). Eerdere winnaars waren onder andere een kat met een camera om zijn nek en de ouders die foto’s van gele Ford Ka’s verzamelen als herinnering aan hun overleden zoon.

In de jury zitten vijf foto-Hanzen

Lino Hellings is vereerd met de Kleine Hans. „Het klopt. Ik pas erin. Het gaat mij niet om de kwaliteit van de foto maar om de kwaliteit van de observatie.”

De foto’s van PAPA (Participating Artists’ Press Agency) zijn geen World Press-materiaal. „Nieuws is een industrie die inspeelt op wat mensen al weten”, zegt Hellings. „Je ziet steeds dezelfde clichés.” Hellings zoekt met 65 PAPA-fotografen sinds 2008 naar antidotum. „Met mensen over wie het gaat, maak ik nieuws over hoe mensen het redden in het leven. Hoe ze creatieve oplossingen verzinnen voor wat we allemaal moeten: eten, slapen, een inkomen vergaren, elkaar vermaken.” Dat levert beeld op dat overigens zelden de krant haalt. PAPA is vooral een artistiek platform dat daarnaast in opdracht werkt van steden, NGO’s of een architectenbureau.

Kappers zijn clubhuizen

Waarom zien PAPA-fotografen overal ter wereld zoveel kappers in steden op plekken waar nieuwkomers wonen? Of je nou in Rotterdam of Lagos kijkt: overal zie je die concentratie van kappers. Hellings: „Mensen in slechte omstandigheden willen er goed uitzien, kapsalons zijn clubhuizen waar mensen elkaar ontmoeten en kapper kun je al worden met een schaar en een kam.” Low overhead, heet de serie van PAPA die met het kleine het grote laat zien.

Hellings maakt mindmaps om systemen te ontdekken: ze verzamelt de afzonderlijke verhalen van de fotografen in een tekening met verbanden, en zo ontstaat één ‘meerstemmig’ verhaal, als een analyse van de samenleving of een wereldwijde ontwikkeling.

Geen brandende auto, maar groentemarkt

Ander voorbeeld: een serie die PAPA in Ramallah (Westelijke Jordaanoever) maakte. In de krant zien we foto’s van brandende autobanden. De fotografen van PAPA komen terug met foto’s van parken en speelplekken (de publieke ruimte is belangrijk als de vrijheid beperkt is) of van de groentemarkt, mensen die lekker eten, goede koffie drinken en veel tijd met vrienden en familie doorbrengen (het gewone leven als daad van rebellie). Het zijn foto’s die los van elkaar weinig zeggen, maar samen waarschijnlijk meer over het leven in beperkte vrijheid vertellen dan de zoveelste stenengooier.

Hoewel Hellings, kunstenaar, bloedserieus is met PAPA, ga je van veel foto’s glimlachen. Zo is er een foto van een jerrycan op een auto in Lagos (Nigeria). Wie in Lagos zijn auto wil verkopen zet er een jerrycan op waar ‘te koop’ op staat. Omdat iedereen dat weet, laten ze ‘te koop’ inmiddels gewoon weg. Hellings: „Die foto’s gaan over de lichtheid en alledaagsheid die je nodig hebt om te leven. Er is niks mis met humor.”