Uber is vernieuwend maar moet worden ingeperkt

De beursgang van Uber deze vrijdag is om meerdere redenen historisch te noemen. Het is een van de grootste technologiebeursgangen ooit, en het katapulteert het bedrijf achter de taxi-app potentieel in het rijtje Facebook, Google en Amazon. Uber is hét succesverhaal uit Silicon Valley van het laatste decennium. Het bracht broodnodige vernieuwing in de taximarkt. Uber is goed voor innovatie en de klanten zijn er blij mee. Op korte termijn.

Op lange termijn waarschijnlijk niet. Het is zeer de vraag of Uber wel zo gunstig is voor de vervoersmarkt, de economie en de consument. De topman Dara Khosrowshahi heeft expliciet de ambitie uitgesproken om een bedrijf te creëren zoals Amazon. Dat mag voor beleggers aantrekkelijk klinken, het moet ook argwaan wekken bij overheden. Nóg een internetmonopolist die cruciale delen van de infrastructuur beheerst, is wel het laatste wat nu nodig is. Als Uber zo doorgaat zoals de laatste jaren, levert dat een ongelijk speelveld op. Dat moet worden voorkomen.

Uber heeft voordelen die buiten bereik liggen van concurrenten. Te beginnen met de diepe zakken van het bedrijf. Uber werd gelanceerd in 2009, op het dieptepunt van de economische crisis. Investeerders konden destijds bijna nergens anders rendement verwachten dan bij technologie-startups met grote beloftes, waarvan Uber de aanvoerder was. Dat heeft geleid tot een ongekende accumulatie van kapitaal bij zo’n jong bedrijf: zo’n 25 miljard dollar (22 miljard euro). Dat is een absoluut record.

Fijn voor Uber, maar niet voor de rest. Het bedrijf haalde dat geld namelijk op met de ambitie om een monopolist te worden. De verwachting is dat voor vervoersapps dezelfde schaalvoordelen gelden als voor zoekmachines en sociale media, waarin Google en Facebook monopolies hebben. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde onlangs voor economische schade door deze monopolies omdat ze concurrentie belemmeren. Een bijeffect is druk op lonen en arbeidsvoorwaarden, waarschuwde het IMF. Uber-chauffeurs staakten deze week massaal in de VS uit onvrede over verslechterende voorwaarden.

Uber kan met het kapitaal, grotendeels gekregen van grote partijen zoals het Saoedische staatsoliefonds, taxiritjes ver onder de kostprijs aanbieden. De afgelopen drie jaar verloor Uber 10 miljard dollar. Geen concurrent kan hiermee wedijveren. Uber kan jarenlang andere aanbieders uit de markt prijzen, totdat het alleen overblijft. Verdienen komt later wel.

Inmiddels breidt Uber ook uit in maaltijdbezorging, vracht- en zelfs ziekenvervoer. En in elektrische stepjes, waarbij hun werkwijze het zichtbaarst is. In steden zoals Berlijn en Parijs zet Uber de laatste maanden de stoepen vol met vele honderden huurstepjes, die volgens analisten zwaar verlieslatend moeten zijn.

Uber wil dominantie, de winst komt daarna. Dit is precies wat Amazon deed. Bijkomend voordeel van dit model voor Uber is dat het geen winstbelasting hoeft te betalen. Het maakt immers geen winst. Dat vergroot de oneerlijkheid verder.

Voor overheden en regulerende instanties is het dus oppassen met Uber, zeker nu het met de beursgang extra miljarden ophaalt. Uber en andere techbedrijven moeten ruimte krijgen om sectoren op te schudden. Voorzichtigheid is geboden bij ingrepen in de markt. Maar monopolies zijn schadelijk. Mededingingsrecht, belastingrecht en slimme regulering van de vervoersmarkt kunnen oplossingen bieden. Zitten slapen zoals toen Google, Facebook en Amazon ontspoorden tot schadelijke monopolisten is bij Uber geen optie.