Bezet

Neefje (10) komt thuis van school, beetje verward. „Ben ik een boze witte man?”, vraagt hij. Mijn zus kijkt hem verbouwereerd aan. „Hoezo?” „Ik wilde tijdens de pauze op het klimrek maar er zat een meisje uit groep acht op dat geen plaats wilde maken, terwijl ik er makkelijk naast had gekund. En toen ik daar iets van zei, antwoordde ze dat ik niet de boze witte man uit moest hangen.”

Mijn zus belde meteen de moeder van het meisje. Er volgde een verhit telefoongesprek, waarin mijn zus bleef roepen dat haar zoon geen boze witte man was en de vrouw aan de andere kant van de lijn volhield dat haar dochter voor geen jongen zou wijken.

Die avond kwam er nog steeds stoom uit mijn zus’ oren.

„En toch”, zei ze terwijl ze een tweede fust valeriaanextract opende, „begrijp ik die moeder ergens ook wel. Als ik een dochter had gehad, zou ik ook op haar rechten hameren.

Maar nu ik zelf twee witte mannen heb voortgebracht, maak ik me zorgen. Straks veranderen ze van een mens in een te bestrijden fenomeen.”

Ik dacht terug aan het gesprek dat ik een tijdje geleden had met een bekende biografe. Ik vroeg haar waarom ze zo gefascineerd was door andermans leven, waarop ze vertelde hoe ontzettend intrigerend het is om te kijken naar wat iemand doet met de kaarten die hij heeft gekregen: huidskleur, komaf, geslacht, geaardheid. Ja, dacht ik. En nog interessanter wordt het wanneer de waarde van die kaarten begint te fluctueren. Een tijd lang had je als witte man toch een aardige startpositie, de laatste jaren lijkt dat te kantelen. Wie zou er nou niet chagrijnig zijn als de regels opeens in je nadeel veranderen, ook al zou dat meer gelijkwaardigheid betekenen? Het wordt echter een ander verhaal wanneer iemand opeens je uiterlijk tegen je gaat gebruiken, nog voor je iets hebt gedaan, zoals in het geval van mijn neefje.

Wanneer er een strijd is voor gelijke rechten zul je ook altijd mensen hebben die de veranderde regels gebruiken om er zelf beter van te worden. Het gaat hen niet om eerlijkheid maar om eigen voordeel. Door je kaarten, die opeens in waarde zijn gestegen zonder dat je er zelf maar iets voor hoefde te doen, in te zetten om gewoon je zin te krijgen. Ethiek waar het je uitkomt. En zo kan je lekker een plek bezetten door iemand te verwijten dat mensen die op hem leken ooit een plaats innamen.

Ellen Deckwitz schrijft op deze plek een wisselcolumn met Marcel van Roosmalen.