EU-leiders moeten even niets meer hebben van ‘Ever closer union’

Twee weken voor de Europese verkiezingen komen de regeringsleiders uit de Europese Unie deze donderdag in het Roemeense Sibiu bij elkaar om over de toekomst van Europa te spreken. Merkwaardige timing? Dat vinden ze zelf niet.

Dit is het moment waarop het loeren op elkaar begint. Meteen na de verkiezingen voor het Europees Parlement, tussen 23 en 26 mei, barst de strijd los over de personele bezetting van de nieuwe Europese Commissie en andere topposten. En op hun junitop, over ruim een maand, spreken de leiders over de prioriteiten van de Europese Unie de komende jaren, gevolgd door verdere onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting. Kortom: er zijn vele politieke gevechten op komst, die waarschijnlijk lang aanhouden en hoog zullen oplopen. Deze donderdag in Sibiu worden de stellingen betrokken.

Lees ook: ‘dode’ term over Europese eenheid leidt tot ruzie

Naar buiten toe zal het beeld waarschijnlijk anders zijn. „Op enkele weken van de Europese verkiezingen moeten we een boodschap geven van eenheid en van hoop”, zei scheidend voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie al voordat hij afreisde naar Roemenië.

De EU-leiders willen in Sibiu laten zien dat ze, ondanks alles, nog altijd blij zijn met elkaar. Geheel in lijn met die boodschap komt de Britse premier Theresa May niet: de Brexit-premier speelt immers geen rol als het gaat over de toekomst van de EU. De anderen zien uit naar eindelijk een „Brexit-vrije” top.

Geest van Sibiu

Maar zo makkelijk is het niet, om een gemeenschappelijke noemer te vinden in een EU waar harde conflicten worden uitgevochten over fundamentele zaken als rechtsstaat en de ruimte voor eigen sociaal-economisch beleid, of de verhouding met landen als Rusland en China.

Het idee is dat de overblijvende 27 EU-landen zich plechtig bekennen tot een EU die altijd „sterker” wordt. „De Unie van vandaag is sterker dan de Unie van gisteren”, staat in een alvast circulerend lijstje met tien beloftes die de ‘geest van Sibiu’ moeten worden.

Die woordkeus is veelzeggend. Nergens kom je nog iets tegen over een ‘ever closer union’, steeds meer Europese integratie dus. Wat premier Rutte een „dode term” vindt en de Tweede Kamer afkeurt, zou ook elders in de Unie op weerstand stuiten, te beginnen bij de nationaal-populistische regeringen van Hongarije, Polen en Italië. Gelukkig kan niemand tegen ‘Europese kracht’ zijn.

De tien ‘beloftes’ zijn een catalogus van goede voornemens, die de waarde van de EU moeten bewijzen. Wie pessimistisch is, kan ook zeggen: een bezwering van de dreigende implosie door oplopende interne spanningen. Op één: „We zullen één Europa verdedigen, van oost tot west, van noord tot zuid.”

De 27 beloven verder altijd bij elkaar te blijven, in eenheid, steeds te zoeken naar gezamenlijke oplossingen, de Europese burgers en manier van leven te beschermen en als Europa „een verantwoordelijke wereldspeler”te zijn.

En niet te vergeten: te leveren. De Europese Unie moet zich bezighouden met wat echt belangrijk is – ook dat goede voornemen kost de 27 verder niets.

Italiaanse financiën

Wat helpt is dat op een informele top als Sibiu geen keiharde resultaten nodig zijn . De intussen al jaren durende impasse over een gemeenschappelijk migratiebeleid? Nu even niet. Het gevecht over Italiaanse financiën, nu de economische vooruitzichten verslechteren: komt eind mei weer terug. Hoe moet het Europese industriebeleid eruit komen te zien? Beslissingen volgen – mogelijk - in de komende maanden.

Intussen gaat het wel degelijk over de contouren van het Europa voor de volgende jaren. President Donald Tusk heeft een ‘strategische agenda’ geschetst voor de komende vijf jaar, waar de landen nog veel kanten mee op kunnen. Ze bevat vier prioriteiten die ook nu al steeds terugkomen in de EU: meer bescherming voor burgers en vrijheden, een sterkere economische basis, aanpassing aan klimaatverandering en globalisering en Europa’s rol in de wereld versterken.

Minister Hoekstra gaf deze week de Humboldt-lezing, over zijn toekomstvisie over Europa: Duitsland mag wat assertiever worden

Landen zijn nu al aan het proberen die prioriteiten hun kant op de duwen. Zo proberen Frankrijk en Duitsland al maanden de geesten rijp te maken voor een nieuw Europees industriebeleid, inclusief aanpassing van het mededingingsbeleid.

Nederland verspreidde vorige week een set van zes discussievoorstellen onder de andere lidstaten, met migratie en veiligheid bovenaan. De Spaanse premier Sánchez pleit, gesterkt door zijn verkiezingsoverwinning vorige maand, voor een Europese werkloosheidsverzekering.

Ondertussen is premier Rutte met onder anderen de Franse president Macron bezig steun te verwerven om Europese fondsen voor EU-landen afhankelijk te maken van het nakomen van Europese afspraken, onder meer over migratie en de rechtsstaat. Landen als Polen en Hongarije willen dat blokkeren, en ook Italië heeft afwijkende belangen. In Sibiu zullen ze alvast op zoek gaan naar bondjes en coalities.