Dit zijn 100 pionierende Nederlandse vrouwen

Lang niet iedereen was het eens met de invoering van het vrouwenkiesrecht, toen het op 9 mei 1919 eindelijk zover was. Er circuleerden in die tijd tal van argumenten tegen de vrouw die zou gaan stemmen. Aletta Jacobs en Frederike Swaantje van Balen-Klaar legden ze vast in hun boek Vrouwenkiesrecht, dat zes jaar eerder, in 1913 werd gepubliceerd. Nee, de vrouw die stemt is helemaal geen goed idee, want als zij de gang naar het stembureau maakt „dan wordt zij uithuizig; zij verwaarloost dan haar kinderen en verzuimt haar huishoudelijke plichten.” Bovendien, legden de auteurs vast uit de monden van sceptici, „hebben mannen de geschiedenis gemaakt, niet de vrouwen. [...] Daarom moeten de mannen de wetten maken en de leiding in handen houden”.

Honderd jaar later is het algemeen kiesrecht net zo normaal als een werkende vrouw. Of een vrouw ging werken, was tot 1956 vaak de keuze van de man omdat tot dat jaar alle gehuwde vrouwen handelingsonbekwaam werden geacht.

Om het honderdjarig bestaan van het vrouwenkiesrecht te vieren – mijlpaal in de emancipatie – ging NRC op zoek naar levende pionierende vrouwen. Welke vrouwen zijn of waren de eersten in hun vakgebied? En hoe is hen dat bevallen? We vroegen het aan beroepsorganisaties, en Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis, dook voor ons in hun archieven. We presenteren honderd vrouwen, wier wapenfeiten we met u delen.

Lees ook: hoe de vrouw er nu voor staat op de arbeidsmarkt

Vijftien van die pioniers interviewden we. Hoewel geen van hen klaagt, liepen ze tegen vooroordelen aan die in sommige gevallen doen denken aan de argumenten tegen het kiesrecht van honderd jaar geleden. Zowel de eerste bankdirecteur (1989) Ada van der Veer als de eerste voorzitter van een beursgenoteerd bedrijf (1986) Sylvia Tóth zag dat mannen hen anders benaderden. „Je merkte dat iedereen achterover ging leunen: wat heeft dat dametje eigenlijk te vertellen”, vertelt Van der Veer.

Tegen de eerste gezagvoerder van een verkeersvliegtuig (1986) Cockie van Giessel werd gezegd dat zij, zeer onpraktisch, een rokje moest dragen in de cockpit. Haar leidinggevende dreigde te stoppen met zijn werk als zij zou gaan vliegen.

De jongste geïnterviewde is de nu 27-jarige Maroesjka Neutel, die in 2018 als eerste vrouw startte met de opleiding voor het Korps Mariniers. Neutels superieuren wisten aanvankelijk niet wat er nou moest gebeuren met haar blonde krullen. Moest ze die afscheren, zoals ze een man zouden hebben opgedragen?

De pioniers van het eerste uur hebben ook genoeg zien veranderen. Nouchka van Brakel, pionierende vrouwelijke regisseur van populaire speelfilms, droeg haar inkomsten in het begin van haar carrière linea recta over aan de babysitter. „Van mijn man, die onderwijzer was, heb ik nooit verwacht dat hij minder zou werken om voor onze dochter te zorgen.” Dat is heel erg veranderd, ziet ze als ze uit het raam van haar dijkhuisje in Amsterdam-Noord kijkt. Er fietsen continu mannen op bakfietsen voorbij. „Vrouwen hebben hun participatie opgeëist.”

Ook deze krant kent zijn anekdotes. Aspirant-journalist Lien Heyting ving in 1967 bot toen zij per brief informeerde naar een plek als leerling-journalist bij, toen nog, het Algemeen Handelsblad. De repliek: „De redactie van het Algemeen Handelsblad bestaat namelijk uitsluitend uit mannelijke journalisten, daar de hoofdredactie bezwaar heeft tegen vrouwelijke medewerksters.” Maar in dienst van de krant kwam ze – zeven jaren later: een van de eerste vrouwelijke redacteuren van NRC Handelsblad.

Correctie (06/05/2019): In een eerdere versie van dit artikel stond dat Nouchka van Brakel ‘pionierende vrouwelijke regisseur van een populaire speelfilm’ is, dit is aangepast in: ‘populaire speelfilms’. Zij heeft meerdere successen op haar naam staan.

Ambacht

Van de eerste vrouwelijke fietsenmaker tot de eerste vrouwelijke platenbaas.    

Openbaar bestuur

Van de eerste vrouw die Kamerlid werd voor de ChristenUnie tot de eerste Eurocommissaris namens Nederland.    

Bedrijfsleven

Van de eerste vrouwelijke croupier van Nederland tot de eerste vrouwelijke chef-kok met een Michelinster.    

Religie

Van de eerste vrouwelijke rabbijn van Nederland tot de eerste vrouwelijke priester.    

Veiligheid

Van de eerste politievrouw met een niet-westerse achtergrond tot de eerste vrouwelijke fregatcommandant van de Marine.    

Onderwijs

Van de eerste vrouwelijke inspecteur-generaal van het onderwijs tot de eerste praeses van studentenvereniging Minerva.    

Sport

Van de eerste Nederlandse vrouw die wereldvoetbalster van het jaar werd tot de eerste zeilster die solo rond de wereld reisde.  

Voor deze lijst met nog levende ‘eersten’ was het Atria kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis de belangrijkste bron, aangevuld met het geheugen van NRC-redacteuren.

Correctie (07/05/2019): In een eerdere versie van deze tekst stond dat Jacqueline Cramer de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de faculteit Gewetenschappen in Utrecht was.

Correctie (07/05/2019): In een eerdere versie van deze tekst stond dat Ella Vogelaar de eerste vicevoorzitter van de FNV was.