Piepschuimen ruimtesonde en sissende symfonie maken boeiend slot voor Dordtyart

Na acht jaar is het klaar. De tentoonstelling die nu onder het motto Verschijnen / verdwijnen in de monumentale machinehal in Dordrecht te zien is, is definitief de laatste editie van Dordtyart, een particulier initiatief dat jaarlijks kunstenaars uitnodigt nieuw werk te maken te midden van een expositie van bestaand werk. Toen Dordtyart in 2013 begon, was de loods nog gelegen in een van de rafelranden van de stad, inmiddels is de bebouwing opgerukt en ligt er een gloednieuwe woonwijk om de hoek. Het huurcontract voor de Biesboschhal loopt af en initiatiefnemers Arie Jaap Warnaar en Lyda Vollebregt vinden het tijd voor iets anders. Plannen voor een nieuw residentieprogramma zijn er, waarschijnlijk in Rotterdam.

Op de boeiende finale editie van Dordtyart is werk te zien van achttien kunstenaars en kunstenaarsduo’s. Veertien van hen werken de komende weken ook aan nieuw werk, de rest is op een andere manier verbonden geweest aan Dordtyart.

De expositie opent met het regelmatig tentoongestelde One Cubic Meter of Broken Silence (2009) van Sarah van Sonsbeeck – een glazen kubus die bedoeld was om de ‘stilte’ tentoon te stellen tijdens een expositie in Almere, maar die al snel slachtoffer werd van vandalisme. Het gebroken glas en de door de daders gebruikte baksteen zijn nu een ode aan de gesneuvelde stilte. In de Biesboschhal gaat Van Sonsbeeck opnieuw werken met ‘productieve mislukkingen’. Het laat zich nog raden of dat ook zo’n succes wordt.

De veranderingen in de directe omgeving van de Biesboschhal zijn het onderwerp voor het duo J&B. In een verduisterde ruimte presenteren zij De staat van de straat (2018-2019). In deze droogkomische video worden typische straattaferelen gecombineerd met ‘meningen van de straat’: de kreten op stickers en in graffiti. De kunstenaars werken slim met beeldrijm: terwijl een jongen zijn tanden in een hamburger zet, hapt een sloopmachine in de gevel van een pand. Na twee dagen werken is het eerste deel van een nieuw werk al klaar: J&B maakten een piepschuimen replica van een bermmonument voor slachtoffers van een recente schietpartij vlakbij.

Dat veel van de werken nog in ontwikkeling zijn, en in de werkplaats niet alle kunst makkelijk te herkennen is, maakt van Dordtyart een prettig ongrijpbare onderneming. Om echt een indruk te krijgen van wat er gebeurt moet je vaker terugkomen. Bijvoorbeeld om het project van Rick van Meel te volgen: hij werkt aan een reusachtige kopie op ware grote van de NASA-ruimtesonde Juno. Nu liggen er alleen nog piepschuimblokken, maar over een paar weken moet het mogelijk zijn om je als bezoeker fysiek te verhouden tot een vaartuig dat miljarden kilometers aflegde om Jupiter te bereiken.

Luidruchtig sissende symfonie

Spectaculair is het werk dat Edwin van der Heide buiten presenteert, op een groene landtong in het Wantij. Boven het gras installeerde hij een metersgroot raamwerk. Wie eronder gaat staan, hoort boven zich van alle kanten het vreemde suizen van lucht die door pneumatische ventielen wordt geperst. Pneumatic Sound Field (2006/2019) is een soort sprinklerinstallatie zonder water en brengt een luidruchtig ratelende, ritselende en vooral sissende symfonie voort, die de ruimte afbakent en elk ander geluid (van de wind die door de bomen waait, of een vogel die fluit) doet verdwijnen. Het is een magische ervaring om naar de natuur te kijken, zonder haar te horen.

Net zo lawaaierig kan het werk van Driessens & Verstappen zijn. In ronddraaiende vrachtwagenbanden gevuld met grind versnellen zij het verouderingsproces van een viertal souvenirs, die ze in verschillende stadia van afbreuk zullen tentoonstellen. Het slijtageproces van Mickey Mouse moet een treffende herinnering zijn aan het eeuwige verval waar alle objecten aan onderhevig zijn.

Er blijft een hoop achter, na acht jaar kunst maken. Dat is het uitgangspunt voor de slotperformance van de Japanse Sachi Miyachi. Zij maakte een inventarisatie van alle verweesde objecten, en stalt ze keurig gesorteerd en voorzien van een fluorgele sticker op. De Dordtyartcurator herkent de piepschuimbakken waarin een paar jaar terug het ijs van kunstenaar Maria Barnas binnenkwam. De argeloze bezoeker ziet misschien gewoon een hoop rommel. Dat spanningsveld tussen betekenisvol en betekenisloos materiaal maakt het kunstwerk des te interessanter. De uitgestalde meterkasten, archieflades en maatbekers roepen de vraag op: wat blijft er over van acht jaar Dordtyart? Ongetwijfeld meer dan hier staat. De spullen die Miyachi verzamelde, zullen worden geveild tijdens het slotweekend.