De IS-vrouwen waren het ergst tegen yezidi’s

De feiten waarvoor de 27-jarige Jennifer W. sinds vorige week in München terechtstaat zijn afschuwelijk, zelfs in een context vol afschuwelijke feiten. W., een Duitse bekeerlinge die in augustus 2014 naar IS-gebied in Irak reisde, wordt ervan beschuldigd dat zij en haar IS-echtgenoot in Falluja een vijfjarig yezidimeisje en haar moeder hebben gekocht als slaven.

Lees ook deel 2 van het tweeluik over het lot van yezidi’s: na het vertrek van IS is de nachtmerrie is nog niet voorbij

Toen het meisje ziek werd en in haar bed plaste, heeft W.’s man haar als straf buiten aan een ketting vastgelegd. Het kind is gestorven door uitdroging in de verzengende hitte. De moeder moest hulpeloos toezien terwijl haar dochter voortdurend om haar riep. Jennifer W., zegt het Duitse OM, „heeft haar man laten begaan en heeft niets gedaan om het meisje te helpen”.

De echtgenoot zou volgens Duitse media nog op vrije voeten zijn in de regio. Jennifer W. riskeert levenslang als de moord wordt beschouwd als oorlogsmisdaad of als zij wordt veroordeeld voor het lidmaatschap van een terroristische organisatie.

In Duitsland staat voor het eerst een vrouw terecht voor IS-lidmaatschap. In andere Europese landen is dat niet zo uitzonderlijk, en gaan ook vrouwelijke terugkeerders de cel in. De zaak is ook uniek om een andere reden: omdat het de eerste keer is waar ook ter wereld dat iemand terechtstaat voor een specifieke misdaad begaan tegen de yezidi-minderheid, die het grootste slachtoffer is geweest van de IS-terreur.

De yezidi’s zijn een religieuze minderheid in Irak die door IS als duivelaanbidders werden gezien. Zeker 3.000 vooral mannelijke yezidi’s zijn vermoord toen IS in 2014 hun gebied onder de voet liep. Zo’n 7.000 vrouwen en kinderen werden tot slaaf gemaakt, of gehersenspoeld door IS.

„Dit is een heel groot moment voor mij en voor de hele yezidigemeenschap”, zegt Nadia Murad, overlevende en Nobelprijswinnares, in een mededeling. „Dit is wat elke overlevende met wie ik heb gesproken wil: dat de daders vervolgd worden voor hun misdaden tegen de yezidi’s.”

De wijze waarop Jennifer W. in de beklaagdenbank belandde, heeft het karakter van een thriller. In januari 2016, enkele maanden na de dood van het meisje, ging W. naar Ankara voor haar Duitse identiteitspapieren. Toen zij het Duitse consulaat verliet, werd zij vanwege haar IS-achtergrond gearresteerd door Turkse autoriteiten, die haar uitleverden aan Duitsland.

W. mocht in Duitsland gewoon naar haar woonplaats in Nedersaksen terugkeren, waar zij beviel van een kind. Maar W. begon al snel plannen te maken om terug te keren naar IS-gebied. Wat zij niet wist, was dat de man die aanbood haar naar Turkije te rijden een FBI-informant was.

Hardcore, zelfs voor ISIS

Tijdens de rit door Duitsland in juni vorig jaar werd W. afgeluisterd door de Duitse politie. W. deed aan de informant het hele verhaal over het yezidimeisje. Wat haar man had gedaan, was „hardcore, zelfs voor ISIS”, vertelde W., en hij was daar achteraf ook voor gestraft. Bij het volgende wegrestaurant werd W. gearresteerd.

„In deze zaak hadden wij het geluk dat de moeder het overleefde en getuige was van de dood van haar dochtertje”, zegt Haider Elias, oprichter en voorzitter van Yazda, een ngo die zich inzet voor de yezidizaak, aan de telefoon vanuit Houston.

Via Yazda werd de moeder in Irak opgespoord en naar Duitsland gebracht. Zij is nu behalve getuige ook benadeelde partij in het proces in München, waar zij wordt bijgestaan door de bekende mensenrechtenadvocate Amal Clooney en twee Duitse advocaten. Hoe de moeder heeft kunnen ontsnappen aan IS, wil Yazda niet kwijt.

Op basis van de getuigenis van de moeder kon het OM een beeld schetsen van W.’s rol in het kalifaat. Zij was lid van de hisbah, de religieuze IS-politie. „Zij moest erop toezien dat vrouwen gehoorzaamden aan de kledij- en gedragscodes van de terreurorganisatie”, luidt de aanklacht. „Om hen te intimideren droeg zij een kalasjnikov, een pistool en een bomvest.”

Wij willen dat te boek wordt gesteld welke misdaden zijn gepleegd tegen ons

Pari Ibrahim Free Yezidi Foundation

Op een moment dat veel buitenlandse IS-vrouwen, die in kampen in Noordoost-Syrië verblijven, claimen dat zij in het kalifaat vooral de rol van moeder en huisvrouw hebben gespeeld, is de getuigenis van de moeder belangrijk. Over Shamima Beghum, de echtgenote van de Nederlandse IS-strijder Yago R., zijn de voorbije dagen gelijksoortige feiten naar buiten gekomen. Volgens de Britse media was ook zij lid van de hisbah, en heeft zij bomvesten genaaid voor IS-strijders.

„De vrouwen waren vaak het ergst”, zegt Pari Ibrahim van de Free Yezidi Foundation, een ngo in Nederland. „Yezidimeisjes die zijn ontsnapt, vertellen ons dat zij door de vrouwen werden aangekleed en opgemaakt voor de IS-strijders om door hen verkracht te worden. Dus als zo’n IS-vrouw zegt dat zij daar niets mee te maken heeft gehad, dan geloof ik daar niets van.”

Vervolging

Ibrahim heeft haar eigen kijk op de discussie over het al dan niet terughalen van IS’ers naar Nederland en andere landen. „Iemand zijn paspoort afpakken is nog geen gerechtigheid. Wij streven naar vervolging, willen dat te boek wordt gesteld welke misdaden zijn gepleegd tegen ons. Er zijn misdadigers die nu vrij rondlopen, ook in Europa. Dat zij ermee wegkomen, is het ergste wat je een slachtoffer aandoet.”

Het stoort Ibrahim ook dat justitie in de meeste Europese landen zo weinig ambitie aan de dag legt als het gaat om vervolging. „Wij zien dat wanneer IS’ers terechtstaan, de aanklacht er altijd een is van lidmaatschap van een terroristische organisatie”, zegt Ibrahim aan de telefoon. „Dat volstaat niet: wij willen dat er onderzoek wordt gedaan. Dat de yezidi’s de kans krijgen om te getuigen in die zaken. Alleen zo kan voor ons iets als gerechtigheid komen.”

Lees ook deze reportage uit 2017: hoe IS yezidi-jongens hersenspoelde

Zowel Ibrahims organisatie als Yazda doen actief speurwerk naar getuigen. Ibrahim: „Wij stellen specifieke vragen aan overlevenden. Welke leden van IS heb jij gezien? Weet je hun namen nog? Wat voor misdaden hebben zij begaan tegen jou of anderen? Zou je hen nog herkennen op een foto? Onze informatie wordt doorgegeven aan verschillende aanklagers.”

Er lopen nu in diverse westerse landen zaken tegen IS’ers die door yezidi’s zijn herkend als hun beulen, zegt Elias. Details wil hij niet geven. „We moeten wel zeker zijn dat er afdoende bewijs is, en dat dit bewijs ook overeind blijft in de rechtszaal.”

Ook Yazda wil dat Europese IS-strijders worden teruggehaald om in Europa te worden berecht. Daar zijn diverse redenen voor. Elias: „In Irak durven overlevenden vaak niet in de openbaarheid te treden, bang voor represailles. Iedereen weet dat IS nog altijd sleeper cells heeft in Mosul en elders. In een land als Duitsland is veiligheid naar ons gevoel wel gegarandeerd.”

Maar Elias weet ook dat er in Irak samenzweringstheorieën de ronde doen die de misdaden van IS tegen de yezidi’s ontkennen, of voorstellen als een westers complot tegen de sunnitische moslims.

„Daarom is het zo belangrijk dat deze individuen in Europa berecht worden en daar over hun misdaden getuigen. Alleen zo kunnen wij de complottheorieën in de kiem smoren. De wereld mag niet vergeten wat IS ons yezidi’s heeft aangedaan.”