O nee hè – weer een westerse vrijwilliger

Een tussenjaar nemen en ook nog eens altruïstisch zijn: hoe ideaal wil je het hebben? Scholieren die van school komen, gaan Engelse les geven, spelen met wezen, slaan waterputten of ze helpen vrouwen bij het opzetten van eigen bedrijfjes. Een studente die ooit eens vertelde over wat ze allemaal had gedaan, gaf op de vraag of ze haar tussenjaar niet had opgeofferd, aan dat ze niet alleen de mensen daar veel had bijgebracht, maar dat ze zelf ook veel had geleerd. Je schrikt je rot wanneer zo iemand eraan toevoegt dat ze nu beter beseft dat armoede helemaal niet erg hoeft te zijn, omdat alle kinderen die ze had lesgegeven veel lachten en omdat er zoveel gezelligheid was. Een dergelijke houding typeert het misverstand dat veel scholieren hebben wanneer ze een tussenjaar nemen buiten Europa.

In 2018 nam een recordaantal scholieren en studenten een tussenjaar. De meesten deden dat omdat ze zich eerst wilden oriënteren voor ze gingen studeren. Anderen deden dat omdat ze waren uitgeloot van de studie die ze het liefst wilden doen. Inmiddels zijn er enorm veel organisaties die graag helpen bij het nemen van een tussenjaar – het is een ware industrie.

Er zijn er zelfs zo veel dat er beurzen georganiseerd worden die al die organisaties bij elkaar zetten opdat scholieren een dag kunnen kijken wat er allemaal mogelijk is. Zo is er komende zaterdag een tussenjaarbeurs in Zwolle, waar bijna vijftig organisaties aanwezig zijn. Er zijn er die taalcursussen bieden, andere helpen je met het vinden van werkplekken of jongerenreizen en er zijn er ook die projecten in het buitenland organiseren: orang-oetangs verzorgen, Engelse lesgeven, in een ziekenhuis of weeshuis werken, het kan allemaal.

Bij Travel Unique bijvoorbeeld kan je gezondheidsprojecten als mogelijkheid aangeven, handig voor wie is uitgeloot voor een studie medicijnen. Doe je dat acht weken in Kenia, dan betaal je ruim 3000 euro. Naar ervaring wordt niet gevraagd. Voor het begeleiden van leerlingen met een leerachterstand in Zambia geldt hetzelfde, mits je minimumleeftijd 17 jaar is. Mocht je wel een ervaren docent zijn dan „horen we dat graag”, aldus de website.

Ook SIW Internationale Ontwikkelingsprojecten meldt op de site: „de mogelijkheden zijn zeer divers. Ons aanbod bestaat uit sociale projecten, educatieprojecten, restauratieprojecten en natuurprojecten. Kies bijvoorbeeld voor een natuurproject in Kenia en ga helpen bij de ontwikkeling van ecotoerisme. Of meld je aan voor een sociaal project in Roemenië en verzorg animatie in ziekenhuizen. De mogelijkheden zijn eindeloos!”

Een vol weeshuis betekent een volle kassa, dus worden kinderen vaak onder valse voorwendselen gelokt

Het verlangen om jezelf nuttig te kunnen maken, is van alle tijden. „Nog steeds gevoel ik de bewondering die mij aangreep toen ik haar weg zag gaan naar een vreemd land om zich geheel te geven voor arme, onbeschaafde mensen. Wat een voorbeeld van zelfopoffering in onze tijd van egoïsme”. Met deze woorden, die Joke Linders aanhaalt in haar boek Witte zuster in donker Afrika, nam in 1913 de omgeving afscheid van de jonge, katholieke Aagje Weeselingh. Zij vertrok naar Oeganda om daar haar goede daden te gaan verrichten in een „onbeschaafde wereld”.

Het brengen van Gods woord als goede daad is verdwenen maar het idee dat je het ‘verschil’ kan maken, is er nog steeds. Om niet al te westers-elitair over te komen, koppelen we daar tegenwoordig het idee aan vast dat je er zelf ook heel veel aan hebt. Steeds meer mensen vinden bovendien dat hulporganisaties te veel in eigen zak steken, wat hen ertoe brengt om zelf de handen uit de mouwen te steken.

De vraag is alleen: hoe goed is goeddoen eigenlijk? In haar boek De derde wereld op je cv vertelt medisch antropoloog Judith van de Kamp over de ideeën die vrijwilligers hebben voordat ze een jaar van weldoenerschap ingaan. Het boek bevat een hoop do’s and dont’s voor de tussenjaarbeursgangers en studenten in spe.